Regie op inburgering van gezinsmigranten: ‘Zorg dat je niet voor verrassingen komt te staan'

Klantmanagers voelen zich vaak beperkt in de begeleiding van gezinsmigranten, merkt communitytrekker Fikri el Makrini van de Community of Practice (CoP) Gezinsmigranten. Samen met Sirin Akel, projectmanager van NCB Opleidingen die Nederlandse taalles geeft aan anderstaligen, geeft hij advies om de regie toch in handen te houden. 

Fikri el Makrini is communitytrekker van de CoP Gezinsmigranten. ‘Regievoeren op gezinsmigranten is echt anders dan bij asielstatushouders. Gezinsmigranten moeten hun inburgering zelf organiseren en betalen. Ik merk dat klantmanagers het lastig vinden om in een beperktere rol hun werk te doen.’ 

In de CoP Gezinsmigranten komen klantmanagers, taalaanbieders en andere stakeholders samen om van en met elkaar de uitvoeringspraktijk te verbeteren. Deelnemers bespreken waar ze tegenaan lopen en zoeken samen naar oplossingen. Ze worden hierin begeleid door communitytrekker Fikri en een procesbegeleider.    

Dat sommige klantmanagers moeite ervaren met de regievoering op gezinsmigranten komt onder andere naar voren in onderzoek van KIS in samenwerking met Divosa. Gemeenten noemen daarin een gebrek aan motivatie van inburgeringsplichtigen omdat zij hier niet altijd het nut van in zien. Ook willen of kunnen sommige mensen niet veel geld uitgeven aan hun inburgering. De beperktere rol die gemeenten spelen bij de inburgering van gezinsmigranten zorgt voor een extra uitdaging om deze groep mensen goed te begeleiden. 

Toch denkt Fikri dat er nog veel winst te behalen is in de regievoering. ‘Door creatief te denken en proactief te werken kan je als klantmanager deze groep mensen echt wel ondersteunen. Het is een kwestie van anders kijken. Regievoeren betekent ook: hoe informeer ik ze over hun rechten en plichten? Hoe zorg ik er als klantmanager voor dat ik vooruit blijf kijken en de voortgang goed monitor?’

Veranderde rol

De begeleiding voor gezinsmigranten lag eerder voor een groot deel bij de taalscholen.  Sirin: ‘Wij hielpen bijvoorbeeld met het aanvragen van leningen en van verlengingen. Nu ligt die regie bij de gemeenten. Dat betekent dat een gemeente alle informatie moet hebben om het traject goed met de inburgeraar te kunnen doorlopen. Voorheen hadden we eigenlijk bijna nooit contact met de gemeente, tenzij er echt problemen waren. Nu is dat wel anders.’

‘Elke cursist heeft bij ons een trajectbegeleider die samen met de docent de voortgang bijhoudt. Maandelijks is er een contactmoment waarin met de cursist wordt besproken hoe het gaat. Dat gaat over de motivatie van de cursist, maar ook het verzuim, de thuissituatie en hoe ze zich presenteren en ontwikkelen in de lessen.’

 ‘Elke zes maanden hebben we ook een voortgangsevaluatie. Daar zijn we mee begonnen omdat we hoorden dat gemeenten daar heel erg behoefte aan hebben. We zetten dit op papier en delen dit met de cursist zelf en de gemeente. In de evaluatie staat het taalniveau en een advies of de route nog passend is. Zowel de gemeenten als wijzelf houden elkaar goed op de hoogte. Dat doen we ook los van de vaste contactmomenten. Als er een probleem is dan gaan wij het gesprek aan met de gemeente.’ 

Gemeenten en taalaanbieders mogen wettelijk gezien gegevens met elkaar delen over inburgeraars om zo elkaar op de hoogte te houden. Fikri: ‘De relatie met de taalschool is erg belangrijk. Als ik via een taalaanbieder weet bij wie het goed gaat en bij wie minder, dan kan ik in mijn regie de focus verleggen op de mensen die meer aandacht nodig hebben.’

Handhaving

Toch zijn mensen uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor hun inburgering. Gemeenten kunnen wel boetes opleggen als gezinsmigranten niet aan hun inspanningsverplichting voldoen. Fikri: ‘Als mensen niet komen opdagen voor gesprekken met de gemeente bijvoorbeeld. Die handhaving kunnen we inzetten als instrument, als een middel om gedragsverandering te laten plaatsvinden. Niet als iemand onwetend of onmachtig is, maar als iemand onwillig is. Daar zit ook weer die regievoering in: blijf uitleggen wat de verwachtingen zijn, de mogelijkheden en de consequenties.’

Advies 

Inburgerende gezinsmigranten zijn vrij om zelf hun inburgering vorm te geven. Sirin: ‘Ze kunnen kiezen voor betaalde lessen of voor informeel taalaanbod, bijvoorbeeld een taalmaatje. Een inburgeraar die weinig geld heeft, denkt al gauw: een dure taalschool, dat zie ik niet zitten.’

Fikri: ‘Wij kunnen mensen niet verplichten om naar een bepaalde taalschool te gaan. Ik kan vanuit mijn rol wel advies geven en zeggen dat ik goede ervaringen heb met een aanbieder. Maar er kan ook iemand zijn die in een Nederlandstalige omgeving werkt en een buurvrouw heeft die NT2-docent is geweest en een paar uur in de week wil helpen. Dat kan ook een manier zijn om de taal te leren. Als regievoerder moet je vooral goed blijven uitleggen welke risico’s er zijn in het traject.’

‘De mensen in deze doelgroep hebben veel verschillende profielen’, gaat Fikri verder. ‘Daar moet je je regie op kunnen aanpassen. Als ik zie dat iemand hoogopgeleid is, vloeiend Engels spreekt, naar een taalschool gaat en in de voortgangsgesprekken vorderingen maakt in het Nederlands, dan kan ik die persoon wat meer loslaten. Ik besteed dan liever meer tijd aan iemand die kwetsbaar is, geen taallessen inkoopt en geen vorderingen maakt.’

Blijf vooruitkijken

Gezinsmigranten hebben drie jaar de tijd om de inburgering te voltooien. Drie jaar klinkt lang, maar die tijd wordt vaak overschat, ziet Sirin. ‘Daarbij zit je ook nog eens met de planning van de examens die ontzettend snel vol zitten. Een herexamen inplannen kan zomaar een half jaar vertraging geven. Dat proberen we allemaal goed aan te geven zodat studenten weten waar ze aan toe zijn. Want als inburgeringsplichtigen over die drie jaar heen gaan krijgen ze een boete.’

Vooruitkijken is dan ook het belangrijkste in de regievoering, zegt Fikri: ‘Het moet voor de regievoerder geen verrassing zijn als na 2,5 jaar blijkt dat iemand de examens niet gaat redden. Als je goed begeleid, heb je dat benoemd in het proces en daarvoor gewaarschuwd. Als klantmanager kan je faciliteren, maar het blijft de verantwoordelijkheid van de gezinsmigrant zelf. Daar mag je iemand ook op aanspreken: “Als je niet in drie jaar ingeburgerd bent, dan is dat jouw probleem.”.’

Ruimte pakken

Bij de groep mensen die achterloopt in het traject is het de kunst om te kijken naar het instrumentarium dat je wél kan gebruiken in je rol als klantmanager, zegt Fikri. ‘Denk aan een taalmaatje, vrijwilligerswerk en participatieactiviteiten. Vaak is deze groep afhankelijk van het netwerk van hun partner. Reik mensen de mogelijkheden aan om hun netwerk te vergroten.’

‘Het kan ook zijn dat iemand heel graag wil werken, adviseer dan een Nederlandstalige omgeving. Stel dat iemand een studie gaat volgen, kijk dan of je misschien een minor Nederlands kan doen. Ook kan een BBL opleiding, of als je in aanmerking komt een BOL opleiding, een kortere weg zijn naar het afronden van je inburgering, zonder dat je alles zelf hoeft te betalen. Dit soort tips geven is ook regie voeren. Je kan iemand ondersteunen door mee te denken over hoe je dat proces van taal leren en inburgeren kan versnellen. Dat is jouw faciliterende rol als klantmanager. Je hebt als klantmanager de ruimte, pak die dus ook.’