Wetsvoorstel handhaving sociale zekerheid naar de Tweede Kamer

Op maandag 7 juli is het wetsvoorstel Handhaving sociale zekerheid ingediend bij de Tweede Kamer, na een positief advies van de Raad van State. Met dit voorstel krijgen gemeenten en uitvoeringsorganisaties, zoals UWV en de Sociale Verzekeringsbank, meer ruimte om bij de handhaving van regels in de sociale zekerheid rekening te houden met persoonlijke omstandigheden.

Het wetsvoorstel is opgesteld naar aanleiding van de aanbevelingen van de Parlementaire Enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening. Deze pleit voor een meer menselijke aanpak bij het handhaven. Met het wetsvoorstel wil minister Van Hijum ook tegemoetkomen aan de wens van gemeenten en uitvoeringsorganisaties voor duidelijkere kaders en richtlijnen.

Wat betekent het wetsvoorstel voor gemeenten? 

Het wetsvoorstel brengt voor gemeenten onder andere de volgende veranderingen:

• Gemeenten hoeven geen standaardboetes meer op te leggen, maar maken per geval een zorgvuldige belangenafweging, waarin zij de aard en ernst van de overtreding, de mate van verwijtbaarheid en hun eigen rol meewegen.
• Gemeenten mogen afzien van terugvordering bij bijzondere omstandigheden of als het beter is voor een doelmatige uitvoering.
• Er komt een mogelijkheid om boetes (geheel of gedeeltelijk) kwijt te schelden als iemand meewerkt aan een schuldregeling.
• De termijn voor kwijtschelding van schulden door het schenden van de inlichtingenplicht wordt verkort van tien naar vijf jaar.
• De hoogte van bestuurlijke boetes wordt begrensd om te voorkomen dat straffen buitensporig hoog worden.
• De periode waarover gecontroleerd mag worden of iemand terecht een uitkering heeft ontvangen, wordt beperkt tot maximaal vijf jaar.

Advies Raad van State en vervolg

De Raad van State reageert positief op het wetsvoorstel en noemt de veranderingen nuttig en noodzakelijk voor een evenwichtigere handhaving met meer oog voor de menselijke maat. Wel benadrukt de Raad van State het belang van voldoende capaciteit bij gemeenten en uitvoeringsorganisaties om dit goed uit te voeren.

Als de Tweede en Eerste Kamer akkoord gaan, treedt de wet waarschijnlijk op 1 januari 2027 in werking.

Wat vindt Divosa? 

Divosa gelooft dat een menselijke aanpak helpt om de rechtsbescherming te versterken en het vertrouwen van inwoners in de overheid terug te winnen. We vinden het goed dat er aandacht is voor maatwerk en dat er meer ruimte komt voor gemeenten om naar eigen inzicht te handhaven en rekening te houden met iemands persoonlijke situatie. 

Veel gemeenten zijn al aan de slag met meer maatwerk en menselijke maat in hun dienstverlening, bijvoorbeeld door bij een onvolledige uitkeringsaanvraag of een bezwaar eerst persoonlijk contact te zoeken. Maatwerk is echter niet altijd eenvoudig, omdat situaties en regelgeving erg complex kunnen zijn. Daarom benadrukt Divosa net als de Raad van State het belang van voldoende uitvoeringscapaciteit.