Uitkering vangnetconstructie energietoeslag 2023: beperkte behoefte, maar effectief vangnet

Gemeenten hebben via de decembercirculaire 2024 de uitkering ontvangen voor de vangnetconstructie van de energietoeslag 2023. Dit vangnet was bedoeld voor gemeenten die door de verdeelsystematiek te weinig budget kregen om alle huishoudens met een laag inkomen te ondersteunen. Dankzij een zorgvuldige verdeling bleek de behoefte aan aanvullende middelen beperkt, maar voor gemeenten die tekort kwamen, bood het vangnet een belangrijke oplossing.

Het onderzoek van Divosa naar de financiële toereikendheid van de energietoeslag, in samenwerking met gemeenten en het ministerie van SZW, heeft geleid tot een aangepaste verdeelsystematiek en het vangnet. We zijn blij dat deze grotendeels afdoende bleek en dat slechts een klein deel van de gereserveerde middelen daadwerkelijk nodig was. Hierdoor had iedere gemeente voldoende budget om de energietoeslag 2023 uit te keren.

Uitkering vangnetregeling: hoe en waarom?

Gemeenten konden zich in mei en juni 2024 melden bij de VNG als zij inschatten dat hun werkelijke bereik afweek van de verdeelstatistieken. Vervolgens heeft onderzoeksbureau Significant een plausibiliteitstoets uitgevoerd. Op basis hiervan heeft SZW besloten 16 gemeenten extra middelen toe te kennen, goed voor een totaalbedrag van 3.890.250 euro. De resterende 28.609.750 euro is verdeeld over alle gemeenten volgens de oorspronkelijke verdeelsleutel.

Wat betekent dit voor de toekomst?

Met de uitvoering van de energietoeslag 2022 en de energietoeslag 2023 hebben gemeenten op unieke wijze laten zien wat voor uitvoeringskracht er in tijden van crisis kan worden georganiseerd. Het is uiterst bewonderenswaardig wat de uitvoering voor elkaar heeft gekregen in de dienstverlening die zij op poten hebben gezet en tegelijkertijd moeten we ondanks dat  voorkomen dat die druk op deze manier in de toekomst weer op gemeenten afkomt. De rek is uit het sociaal domein. De uitvoering van de energietoeslag heeft geholpen voor inwoners om een toereikend inkomen te behouden voor de verhoogde energiekosten.

Daarnaast heeft het ook tijd gekost om te komen tot een langetermijnoplossing die een structureel en duurzaam antwoord geeft op de vraag van energiearmoede. Naast de energietoeslag werd ook in 2023 en 2024 het Noodfonds Energie opgetuigd. De plannen om dit in 2025 nogmaals op te tuigen lijken niet haalbaar en het Noodfonds Energie stopt. Het Rijk onderzoekt momenteel hoe de beschikbare middelen alsnog effectief ingezet kunnen worden voor inwoners die hulp nodig hebben.