Adviescommissie: ‘Rechtsbescherming jeugd en ouders schiet tekort’

De rechtsbescherming van jeugd en ouders schiet tekort. Er zijn dringend maatregelen nodig en rechtsbescherming zou de eerste overweging moeten zijn bij elke stap die de beleidsmakers zetten bij het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. Dat schrijft de Adviescommissie rechtsbescherming en rechtsstatelijkheid in een rapport. De commissie doet ook aanbevelingen aan de uitvoering. 

Het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming is een programma van de ministeries van JenV en VWS en de VNG. De Adviescommissie keek naar rechtsbescherming in het gehele traject dat ouders kunnen doorlopen, van vrijwillige jeugdhulp tot gedwongen maatregelen. 

Wanneer de bescherming van de fundamentele rechten het uitgangspunt vormt, staat de mens centraal en niet het systeem. Het rapport richt zich op kinderrechten en mensenrechten: het recht op informatie, participatie, ondersteuning en een effectief rechtsmiddel gedurende het traject. 

Onrecht door onzorgvuldige procedures 

Kinderen en ouders gaven bij de commissie aan ernstig onrecht te ervaren als de rechter een maatregel oplegt als uitkomst van een in hun ogen onzorgvuldige procedure. Zij voelen zich niet gehoord en zien hun visie niet terug in het dossier. Ook hebben ze onvoldoende informatie over hun rechten, missen ze ondersteuning en weten ze niet waar ze met een klacht terecht kunnen.

De adviescommissie concludeert dat goede rechtsbescherming eraan kan bijdragen dat kinderen en ouders de procedure, hoe ingrijpend de uitkomst ook is, als rechtvaardiger ervaren. De commissie merkt daarbij wel op dat betere rechtsbescherming alleen de problemen rond jeugdbescherming niet kan oplossen en is zich bewust van de druk waaronder gemeenten en jeugdhulpverleners staan door financiële en personele tekorten. 

Aanbevelingen voor beleid en uitvoering 

Wanneer professionals vanaf het begin zorgen voor goede informatie en ondersteuning kan dat leiden tot een betere en snellere oplossing van het probleem. Ook de zorgvuldigheid en rechtvaardigheid van de procedure zijn belangrijk. De adviescommissie doet hierover onder andere een aantal aanbevelingen aan beleid en uitvoering. 

Verbeteren informatievoorziening

• Zorg dat informatie over jeugdhulp toegankelijk is voor iedereen. Betrek daarbij ervaringsdeskundige jongeren en ouders. 
• Zorg ervoor dat professionals nagaan of de informatie is begrepen door jongeren en ouders. 
• Bevorder het gebruik van professionele richtlijnen over het recht van ouders en jongeren betrokken te worden bij de inzet van jeugdhulp.

Toegang tot ondersteuning van vertrouwenspersonen tot advocaten

• Garandeer dat professionals ouders én kinderen informeren over het recht op ondersteuning en welke vormen van ondersteuning er zijn in de verschillende fases. 
• Garandeer dat ervaringsdeskundigen, vertrouwenspersonen, cliëntondersteuners jeugd en personen met juridische expertise daadwerkelijk beschikbaar zijn voor kinderen. Zorg voor heldere kwaliteitseisen voor steunfiguren. 
• Bij belangenconflicten tussen kinderen en ouders, zorg dat de professional het kind wijst op de mogelijkheid van een bijzondere curator.

Laagdrempelige toegang tot klachtenprocedures

• Informeer ouders en kinderen altijd uit eigen beweging over de mogelijkheden een klacht in te dienen en ondersteuningsmogelijkheden daarbij. Betrek ervaringsdeskundigen bij het opstellen van de klachtenregeling. 
• Gemeenten: leg een verleningsbesluit altijd vast in een gemotiveerde beschikking, inclusief motivering en informatie over de mogelijkheden van bezwaar en beroep.

Wat vindt Divosa? 

Divosa vindt dat iedereen moet kunnen rekenen op een overheid die de rechten van haar inwoners beschermt en toegang moet hebben tot laagdrempelige passende sociaaljuridische hulp en informatie. Dit is in het bijzonder belangrijk voor kwetsbare kinderen en gezinnen. Daarvoor is een herkenbaar en onafhankelijk aanbod nodig, dichtbij huis. En een persoonlijke aanpak, waarbij mensen zich gehoord en gesteund voelen, helpt ook om het vertrouwen van mensen in de overheid te herstellen. Om gemeenten te ondersteunen bij het organiseren van sociaaljuridische ondersteuning hebben Divosa en Sociaal Werk Nederland de handreiking Aan de slag met rechtsbescherming ontwikkeld.