Voorstel aanpassing sanctiebeleid sociale zekerheid

Het kabinet wil het strenge sanctieregime in de sociale zekerheid aanpassen. Er moet een einde komen aan het beleid om iemand die in de fout gaat standaard een boete te geven. In plaats daarvan wil het kabinet naar een systeem om bij de handhaving rond uitkeringen en andere sociale regelingen een passende sanctie op te leggen. Het wordt mogelijk om iemand vaker een waarschuwing op te leggen dan nu het geval is.

Dat staat in een concept-wetsvoorstel dat de ministers Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) en Van Gennip (SZW) hebben gepubliceerd. Het voorstel ligt nu voor ter consultatie. Iedereen die wil kan er tot 6 maart op reageren.

Omstandigheden

Het kabinet wil meer rekening gaan houden met de omstandigheden waarin mensen verkeren, zo staat in een toelichting op het voorstel. ‘Het tijdsgewricht is veranderd van de visie dat schuldenproblematiek en het belanden in een uitkering worden gezien als iets wat voorkomen kan en moet worden, naar een visie waarin meer begrip en aandacht is voor de omstandigheden dat mensen soms (al dan niet tijdelijk) in de problemen kunnen komen.’

Het is daarom noodzakelijk om het stelsel van handhaving te wijzigen, schrijven de ministers. Uitgangspunt daarbij is dat iemand een uitkering aanvraagt omdat hij die uitkering nodig heeft, niet om daar misbruik van te maken. ‘Iemand die een uitkering aanvraagt moet dus met vertrouwen worden bejegend.’ Tegelijkertijd moet de maatschappij erop kunnen vertrouwen dat de overheid gelden op een eerlijke en rechtmatige manier verdeelt.

Inlichtingenplicht

Het voorstel heeft onder meer betrekking op de handhaving van de inlichtingenplicht. Het introduceert daartoe een zogeheten ‘gereedschapskist’ die het mogelijk moet maken een passende sanctie op te leggen. Daaronder verstaat het kabinet een sanctie die past bij wat er echt is gebeurd. Dat kan betekenen dat de sanctie vervalt, maar een boete of overdracht naar het strafrecht is ook mogelijk. Daar tussenin zit een voorwaardelijke boete of een waarschuwing.

In bijna alle gevallen zal de uitkeringsinstantie waar iemand mee te maken heeft een toelichtingsgesprek aanbieden. Daarin kan de uitkeringsinstantie een toelichting geven over de betreffende verplichting en hoe die in de toekomst nageleefd kan worden. De betrokkene op zijn beurt kan in het gesprek uitleggen wat er precies is gebeurd en onder welke omstandigheden.

Meewerkverplichting

Het voorstel gaat ook over handhaving na overtreding van een zogeheten meewerkverplichting, zoals solliciteren tijdens een uitkering. De maatregelen die getroffen kunnen worden als iemand niet meewerkt worden er op meer gericht dat diegene dat alsnog gaat doen. Zo kan er voor het opleggen van een maatregel gewaarschuwd worden en kan een maatregel mogelijk worden teruggedraaid als de persoon zijn gedrag aanpast.

Wat vindt Divosa?

Volgens Divosa is de koerswijziging die nu wordt ingezet meer dan terecht. Het oude boetebeleid was ons al langer een doorn in het oog. Onze voorzitter brak drie jaar geleden al een lans voor ‘handhaven met zorg’. Dat wil zeggen dat handhavers van gemeenten in samenhang werken met hun collega’s van ondersteuning en zorg. Je wil immers niet dat een (wellicht terechte, maar eenzijdige) handhavingsactie een gezin ontwricht, mensen dakloos maakt en gezinnen richting jeugdhulp en schuldhulpverlening duwt. Dat is wat Divosa betreft de menselijke maat. Het voorstel is volgens Divosa ook in lijn met gerechtelijke uitspraken over het boetebeleid en past beter bij de herziening van de Participatiewet.