‘Alleen mensen kunnen het systeem weer eenvoudig maken’

Tijdens het Divosa Najaarscongres op 23 november in Utrecht werd de interviewbundel ‘Eenvoud in complexiteit’ gelanceerd. In de publicatie delen verschillende gemeentelijke directeuren en experts hun visie op het sociaal domein, een domein dat steeds complexer wordt. Het resultaat hiervan komt op het bordje van inwoners terecht. Hoe kan het eenvoudiger en simpeler voor hen? Volgens Riane Kuzee, die zelf te maken kreeg met huiselijk geweld en in armoede leefde, maken de mensen in het sociaal domein het verschil. ‘Het systeem is niet menselijk, degene die tegenover je zit wél.’

Het sociaal domein is een complex systeem van wet- en regelgeving. Gemeenten worstelen met bureaucratische processen en arbeidsmarkttekorten. Verschillende crises en afnemend vertrouwen in de overheid maken het er niet beter op. Ieder jaar voert Divosa honderd gesprekken met gemeentelijke leidinggevenden over deze toenemende complexiteit. In de interviewbundel ‘Eenvoud in complexiteit’ is een selectie van deze gesprekken uitgelicht en opgetekend. De bundel biedt nieuwe perspectieven op complexiteit die kunnen helpen om te bepalen wat boven alles belangrijk is: hun inwoners. 

Ervaringsdeskundige

En dat blijft hard nodig. Want nog te veel inwoners hebben last van complexiteit in het sociaal domein.
Zoals Riane Kuzee. Zij leefde lange tijd in armoede nadat ze moest vluchten voor haar gewelddadige
man. Ze belandde in een klein dorp in Groningen én in de bijstand. Zo maakte Kuzee kennis met de sociale dienst. Toen haar dochter en later nieuwe man professionele hulp nodig hadden, kwamen daar de ggz en andere hulpverleningsinstanties bij. Kuzee deed uiteindelijk zoveel ervaring op met het sociaal domein dat haar bijstandsconsulent haar attendeerde op een opleiding tot ervaringswerker.

‘Die ene consulent heeft voor mij het verschil gemaakt in mijn leven’, zegt Riane, ‘zij zat zonder oordeel tegenover me, ze vroeg me hoe het met me ging, hoe het met mijn dochter ging. Ze snapte hoe ingewikkeld armoederegelingen zijn en attendeerde me als ik ergens recht op had. Ze zag me als mens, niet als de vijand.’ Kuzee weet ook wat het effect is op inwoners als ze wel met wantrouwen en vanuit strikte wet- en regelgeving worden benaderd. ‘Je bereikt er niets mee. Als professionals zich achter systemen gaan verschuilen, dan ga ik sociaal wenselijke antwoorden geven, je krijgt uiteindelijk terug wat je geeft.’

Regels omzeilen

Het zijn juist professionals die eenvoud en menselijkheid kunnen brengen in de complexiteit in het
sociaal domein volgens Kuzee. ‘We hebben het ook gemerkt toen mijn dochter hulp nodig had in de
ggz. Ze werd in die tijd 18 en eigenlijk zou ze dan moeten worden overgeplaatst naar volwassenzorg.’
Ook toen trof Kuzee hulpverleners die dwingende wet- en regelgeving wisten te omzeilen. ‘Zij zorgden
ervoor dat er voor mijn dochter niets veranderde en regelden het administratief achter de schermen.’
Het zorgde ervoor dat haar dochter het ggz-traject goed kon doorlopen en inmiddels gaat het goed
met de twintigjarige.

Organisaties willen anders

Als ervaringswerker komt Kuzee bij veel verschillende organisaties in het sociaal domein. ‘Op veel
plekken zie je dat organisaties het anders willen doen voor hun inwoners. Overal wil men terug naar
de eenvoud.’ Het is een tendens die ook Hennie van Deijck en Hidde Brink van Divosa herkennen. Als
vereniging van gemeentelijke leidinggevenden noemen zij het een complexiteitsovervloed waar gemeenten mee te maken hebben. Ze herkennen óók dat die complexiteit nu vooral bij inwoners terechtkomt en dat gemeenten dat anders willen.

Interviewbundel

In de interviewbundel delen ook experts hun kijk op complexiteit. Divosa vroeg filosoof en denkers des vaderlands Marjan Slob, bestuurskundige Jan-Kees Helderman, emeritus-hoogleraar sociaal werk Hans van Ewijk en neurowetenschapper Ayca Szapora mee te denken met het sociaal domein. Hoe kunnen we weer eenvoud ontdekken in complexiteit?  Eenvoud waarmee het glashelder wordt waar we het voor doen: voor inwoners zoals Riane Kuzee.