Van beschut werk naar dagbesteding: hoe neem je drempels weg?

Meedoen op de best passende plek. De inwoner centraal. ‘Het klinkt zo mooi en we willen zo graag, maar in de praktijk lopen we tegen wettelijke kaders, regelingen en de financiële ruimte aan.’ Tijdens het Inspiratielab on Tour van Simpel Switchen vertellen de gemeente Zutphen en de gemeente Amsterdam hoe zij deze drempels in de stap van beschut werk naar dagbesteding proberen weg te nemen. Met ieder een eigen aanpak, vanuit de kracht van een grote of juist een kleinere gemeente.

Inpakken, ompakken, verpakken, kleine montageklusjes. Op een afgeschermde werkplek in de productiehal voert een medewerker van het leerwerkbedrijf verpakkingswerkzaamheden uit. Hij heeft vaste werk- en pauzetijden en er zijn deadlines om te halen.

Op een zekere leeftijd begint hij tegen zijn grenzen aan te lopen. Een rustigere werkplek past nu beter, schat zijn begeleider in. Twee deuren verderop zit de dagbestedingsorganisatie. Daar mag hij een paar dagen proefdraaien. Op de nieuwe plek is het rustig en is er meer tijd voor gezelligheid. De medewerker kan een kopje koffie drinken of wandelen wanneer hij wil. Ook kan hij mee eten, zodat hij dit thuis niet meer hoeft te regelen.

Overstap voelt niet als switch

‘Na het proefdraaien wilde deze medewerker niet meer terug,’ vertelt Terri van Rossum, HR-adviseur bij GelreWerkt!, het leerwerkbedrijf van de gemeente Zutphen. ‘En als we hem ernaar vragen, ziet hij de overstap eigenlijk helemaal niet als het maken van een ‘switch’. Hij komt nog steeds via dezelfde ingang binnen, alleen gaat hij nu bij binnenkomst naar rechts in plaats van links.’ Samen met zijn leidinggevende, begeleider en bewindvoerder ging Terri van Rossum meteen aan de slag met het regelen van allerlei administratieve zaken, zoals het ontbinden van de arbeidsovereenkomst, het aanvragen van een dagbestedingsindicatie en een uitkering via het UWV.

Financieel een flinke stap achteruit 

‘Gelukkig was deze medewerker in de positie om minder inkomsten te kunnen hebben,’ vertelt de HR-adviseur. ‘Als je van de sociale werkvoorziening naar dagbesteding gaat, heeft dat negatieve gevolgen voor je inkomen. En niet iedereen kan dat aan… zeker in deze tijd niet.’ 

‘Eigenlijk zijn er maar twee routes in de stap van beschut werk naar dagbesteding.’ vertelt Annemiek Beemsterboer, strategisch adviseur bij Pantar, het sociaal ontwikkelbedrijf in Amsterdam. ‘Of je wordt arbeidsongeschikt via de WIA. Of je moet vrijwillig een ondergrensindicatie aanvragen. Dan ga je uit dienst. En dat wil niemand.’ In zo’n situatie vallen medewerkers terug op de bijstand, met alle regels die daarbij horen. Als ze een verdienende partner hebben, valt hun inkomen bijvoorbeeld helemaal weg. 

Meer financiële speelruimte in een grote gemeente 

Annemarie Klip, projectmanager bij de Sociaal Werkkoepel in Amsterdam, beaamt dit: ‘Beide routes hebben een negatieve insteek. Iedereen vertelt je dat je minder goed functioneert. Mensen moeten zich ziekmelden, terwijl ze zich niet ziek voelen. Je zou zó wensen dat dit niet hoeft.’ 

Voor het experiment 'drempelloze doorstroom' regelde Pantar dat een aantal medewerkers van de sociaalwerkvoorziening de stap naar dagbesteding met behoud van hun salaris konden maken. Dit alles met ‘gesloten beurs’, waarbij organisaties elkaar onderling niks verrekenen aan begeleidingskosten. Vanwege de kosten is deze werkwijze niet structureel in te zetten. Annemarie Klip: ‘Wel is het nu structureel mogelijk dat iemand een tijdje een halve week dagbesteding en halve week beschut werk doet. Op de bulk van de financiën van een grote gemeente maakt dat niet het verschil. Ik gun iedereen die speelruimte.’

Het Zutphens OntwikkelNetwerk 

Als kleinere gemeente heeft Zutphen deze financiële speelruimte niet, maar daar staat een hechte samenwerking van organisaties tegenover: het Zutphens OntwikkelNetwerk. Naast de gemeente zitten daar onder andere dagbestedingsorganisaties en zorginstanties voor geestelijke gezondheidszorg in. Terri van Rossum: ‘Het voordeel van een relatief kleine gemeente is dat iedereen elkaar kent en makkelijk contact zoekt. Regelmatig komen we samen voor een casusoverleg. Wat zijn de verhalen van de inwoners? Waar lopen ze tegenaan? Hoe kunnen we dat in gezamenlijkheid oppakken? Is iedereen al betrokken of moeten er nog partijen aanhaken?’ 

‘We doen heel hard ons best om voor iedere inwoner een passende plek te vinden,’ vertelt Frederique Slot, beleidsadviseur Participatie van de gemeente Zutphen. ‘Een inwoner hoeft niet te passen bij de werkplek, maar de werkplek moet passen bij de inwoner. Daarvoor proberen we zoveel mogelijk tussen de wettelijke kaders heen te bewegen.’

Creatieve oplossingen

Ook de gemeente Amsterdam en Pantar zoeken creatieve oplossingen om passende werkplekken te regelen. Annemiek Beemsterboer: ‘Er is vaak meer mogelijk dan je vooraf denkt. Een voorbeeld: Zorginstantie Cordaan vertelde ons dat sommige mensen in een Wmo-traject een dagdeel werk willen proberen om te wennen, maar dat ze dan met allerlei onderaannemers zitten. Daarom zijn wij nu onderaannemer in de Wmo geworden. Financieel levert het ons niet veel op, maar daar gaat het hier ook niet om.’

Wees creatief en toon lef, tipt Annemarie Klip: ‘Bemoei je er even niet mee, zeggen wij soms tegen directies en bestuurders. Geef professionals de ruimte om samen met inwoners op zoek te gaan. Zij weten uiteindelijk het beste wat wel of niet past.’