Vereenvoudig sociale zekerheid: bestaanszekerheid staat voorop

Het stelsel van sociale zekerheid moet eenvoudiger worden om bestaanszekerheid beter te waarborgen. Het belang van de inwoner moet daarbij vooropstaan. Dat schrijft Divosa in reactie op het rapport Moeilijk makkelijker maken over vereenvoudiging van het stelsel van sociale zekerheid. Het rapport is opgesteld door een interdepartementale werkgroep en is door het kabinet naar de Tweede Kamer gestuurd. Divosa heeft aan het rapport meegewerkt.

Het IBO-rapport (IBO staat voor Interdepartementaal Beleidsonderzoek) bevat een uitgebreide analyse over de complexiteit van het stelsel en doet suggesties hoe het anders zou kunnen. Het onderzoek is breed opgezet, met bijdragen van inhoudelijke experts, maar ook van gedragsdeskundigen. Ondanks de complexiteit van het stelsel gaat veel goed, zo concludeert de werkgroep, maar toch wordt niet iedereen voor wie sociale zekerheid is bedoeld, ook daadwerkelijk bereikt. En waar het fout gaat, gaat het ook goed fout. 

Kwetsbare inwoners

Inwoners die door bijvoorbeeld verlies van werk of huis zijn aangewezen op sociale zekerheid, zijn kwetsbaar. Ze zijn onzeker over hun rechten en lopen tegen de complexiteit van regels aan. Dit heeft tot gevolg dat ze fouten gaan maken, boetes krijgen of geen gebruik meer maken van voorzieningen die er wel zijn. Dat betekent minder inkomen, minder bestaanszekerheid en minder participatie. Volgens Divosa moeten inwoners er op kunnen vertrouwen dat een beroep op ondersteuning niet als gevolg heeft dat hun problemen groter worden.

Stapeling

Volgens de opstellers van het rapport is er sprake van een stapeling van (veel) regelingen, waarbij diverse organisaties bij zijn betrokken. Vaak werken die ook op afstand, terwijl veel mensen juist gebaat zijn bij persoonlijke dienstverlening. Het stelsel van sociale zekerheid heeft onvoldoende meebewogen met de veranderingen in de samenleving, is een van de conclusies. Er zijn daarom fundamentele aanpassingen nodig. Een verandering die gunstig uitpakt voor de burger hoeft overigens niet te betekenen dat het aan de achterkant eenvoudiger wordt. Het rapport staat daar in een bijlage met mogelijke beleidsopties uitgebreid bij stil.

Rol Divosa

Namens Divosa namen twee bestuurders deel aan het IBO over vereenvoudiging van het stelsel van sociale zekerheid: Judith Duveen en Klaas van der Wal. Judith Duveen droeg halverwege haar taken over aan Klaas van der Wal, toen zij directeur werd bij UWV. De grote winst van dit rapport is dat de complexiteit van sociale zekerheid op de agenda is gezet, zo zeggen zij. Verder hebben ze een aantal dingen meer vanuit het perspectief van gemeenten en de uitvoeringspraktijk kunnen inbrengen.

Lange termijn

In haar reactie maakt Divosa zich sterk voor een stelsel waarbij de inwoner weet waar hij terecht kan en weet waar hij aan toe is. Divosa maakt zich in dit verband sterk voor een heldere en gedifferentieerde toegang, ten behoeve van een gezamenlijke en samenhangende dienstverlening. Voor de lange termijn zien wij de meeste kansen, maar dat staat of valt wel met een goede uitwerking. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het individualiseren van uitkeringen, het harmoniseren van het partnerbegrip en het vereenvoudigen van het inkomensbegrip. Een nieuw stelsel moet begrijpelijk zijn voor de inwoner, zo schrijft Divosa in haar reactie.