Geleerde lessen en handvatten om rechtshulp beter te organiseren
Hoe zorg je ervoor dat inwoners rechtshulp goed weten te vinden? Hoe kunnen het sociaal en juridisch domein beter samenwerken om inwoners te voorzien van de nodige informatie, advies en ondersteuning? En wat levert dit op om bijvoorbeeld bezwaren en escalaties bij scheidingen te voorkomen? Op 2 februari 2023 publiceerde Divosa de publicatie ‘Samen tot je recht komen’, met geleerde lessen uit het project ‘Rechtshulp en sociaal domein’ en praktische handvatten voor gemeenten om hiermee aan de slag te gaan.
Programmamanager Frits Dreschler presenteerde de geleerde lessen tijdens de eindconferentie van het project Rechtshulp en sociaal domein op 2 februari. In het project onderzochten Divosa en negen pilotgemeenten op welke manier bewoners eenvoudig toegang kunnen krijgen tot rechtshulp en hoe gemeenten bezwaren kunnen helpen voorkomen. De Divosa-pilots maken deel uit van het programma stelselvernieuwing rechtsbijstand van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Toegang tot rechtshulp moet eenvoudiger
Een belangrijke conclusie is dat de drempel voor de toegang tot rechtshulp omlaag moet en ook kan. Het kan vooral eenvoudiger, door bestaande vormen van rechtshulp beter samen te laten werken en laagdrempeliger te maken. Frits Dreschler: ‘Zorg ervoor dat wáár een bewoner ook aanklopt, je daar altijd eerst goed kijkt wat de vraag is en wat de bewoner nodig heeft. Dan stem je daar je hulpverlening op af. Het gaat vaak om ingewikkelde kwesties, en soms hebben bewoners en ook professionals niet direct door dat er sprake is van een juridisch probleem. Vandaar dat de lokale netwerksamenwerking zo belangrijk is.’
Preventieve werking
Heel concreet kan het gaan om problemen die bewoners met de gemeente hebben; denk aan een afgewezen aanvraag voor een uitkering of Wmo-voorziening. Maar ook bij problemen die niet direct met de gemeente te maken hebben, kan een gemeente wel in beeld komen. Een goed voorbeeld is een problematische echtscheiding waar kinderen bij betrokken zijn. Daar raakt de gemeente nogal eens bij betrokken via jeugdzorg en/of schuldhulpverlening. Goede en snelle juridische hulp voor mensen in een kwetsbare positie kan in zo’n situatie veel latere ellende schelen en dus preventief werken.
Tips voor gemeenten
Hieronder lees je de belangrijkste tips die uit de pilots naar voren kwamen.
Laagdrempelige toegang
- Wijs rechtzoekende inwoners duidelijk de weg via websites en intermediairs.
- Geef loketten een herkenbare naam en wees duidelijk voor wie en wat ze zijn.
- Bevorder dat alle professionals tijdig juridisch aspecten herkennen.
- Zorg voor fysieke nabijheid en beschikbaarheid van de juiste professionals.
- Geef professionals voldoende tijd en ruimte voor persoonlijk contact.
Samenwerking sociaal en juridisch domein
- Faciliteer intensiever contact tussen professionals sociaal en juridisch domein.
- Zorg samen voor een bredere, meer complete probleemanalyse.
- Bied met multidisciplinaire aanpak meer integrale, effectieve ondersteuning.
- Besteed aandacht aan het betrekken en inschakelen van de directe omgeving.
- Maak een sociaal-juridische kaart voor zowel inwoners als professionals.
Responsieve dienstverlening
- Maak tijd en ruimte voor persoonlijk contact, luister goed, kijk integraal, zoek tijdig – liefst proactief – naar oplossingen, eventueel met inschakeling van anderen.
- Train professionals op het informeel aanpakken van problemen en pas dit toe zodra een inwoner niet krijgt waar hij behoefte aan heeft en/of vastloopt.
- Documenteer de informele werkwijze goed en communiceer daarover.
- Monitor waar mogelijk de opbrengst van responsief werken (bijvoorbeeld minder bezwaar).
Informatie
- Samen tot je recht komen (publicatie • Divosa • februari 2023)
- Verhalen pilots Rechtshulp en sociaal domein (Divosa)
- Vervolgproject Robuuste rechtsbescherming (onderwerppagina • Divosa)
Contactpersoon
Nikki Lübeck
programmamanager Robuuste rechtsbescherming en Rechtshulp en sociaal domein