Hoge herinstroom is zo slecht nog niet

Hoge herinstroomcijfers een slecht teken? Niet in Hardenberg. De gemeente zet in op laagdrempelig werken om mensen een stap terug te laten zetten als dat nodig is. Inmiddels maakt de gemeente de stap naar Simpel Switchen om de overgang tussen werken en uitkering nog makkelijker te maken. ‘We willen stress wegnemen bij onze inwoners.’

Het is een van de opvallende cijfers uit de Divosa Benchmark Werk & Inkomen. Het percentage herinstroom van Hardenberg lag in maart 2021 flink hoger dan het gemiddelde. Toch was er in dezelfde periode ook een relatief hoge uitstroom naar werk. En sinds maart 2022 is er weer een dalende trend te zien in de herinstroomcijfers van Hardenberg.

Suzanne Rijsman, beleidsmedewerker W&I bij de Overijsselse gemeente, heeft wel een verklaring voor de cijfers: ‘Hardenberg is een gemeente waar veel seizoenswerk is. Veel recreatiewerk, werk in agrarische sector. Dat is vaak tijdelijk en daardoor zie je dat mensen toch snel weer terugkomen in de uitkering.’

Maar er is ook een tweede verklaring. Deze verklaring kwam naar voren in een onderzoek dat Hardenberg vorig jaar liet uitvoeren om de klantervaring in kaart te brengen en te onderzoeken waar de gemeente verbeteringen zou kunnen doorvoeren. Rijsman: ‘Een van de conclusies was dat Hardenberg een gemeente is waarin veel persoonlijk contact is met inwoners. Een belletje naar een inkomensconsulent, werkconsulent of accountmanager is zo gedaan.’ Ook appjes heen en weer zijn geen uitzondering, om het contact zo laagdrempelig mogelijk te houden.

Albert Knol, teamleider van het team W&I in Hardenberg, vult aan: ‘We willen een toegankelijke gemeente zijn. Mensen komen makkelijk bij ons terug, zodat wij ze weer snel verder kunnen begeleiden richting werk en participatie.’

Angst voor de armoedeval

Het onderzoek naar klantervaring gebeurde in het kader van het project Simpel Switchen, waar de gemeente Hardenberg dit jaar mee is gestart. Doel van het project is om het nog makkelijker te maken voor inwoners om te switchen tussen werk en uitkering.

Veel inwoners zijn huiverig om aan het werk te gaan, ziet Rijsman: ‘Ze zijn bang voor een armoedeval, en willen liever niet parttime aan het werk. Ze kunnen dan te maken krijgen met terugvorderingen, omdat het inkomen elke maand schommelt.’ Inwoners ervaren stress en de kans op schulden wordt groter door het gebrek aan overzicht, zegt de beleidsmedewerker. ‘Daarom zijn we ook gestart met Simpel Switchen. Ons doel is niet om de herinstroom te verminderen. We willen financiële rust voor onze inwoners creëren, onzekerheid wegnemen en mensen zo beter richting werk en participatie leiden.’ Een stapje terug kan uiteindelijk een stap vooruit worden naar een duurzamere uitstroom richting participatie, is de gedachte.

Om het project te leiden is projectleider Marloes Hekman aangesteld. Uit het klantervaringsonderzoek kwamen drie grote lijnen naar voren waarmee ze aan de slag kon. Hekman: ‘De eerste was het beter informeren van inwoners. We willen niet dat mensen weggaan bij een intakegesprek en denken: kan ik dat allemaal onthouden? De tweede stap is het beter in kaart brengen wat iemand nodig heeft in elke stap van het uitkeringsproces. De derde stap was beter uitkristalliseren wie wat doet in het team. Om de samenwerking tussen onze medewerkers te verbeteren.’

Versimpelde aanvraag

Inmiddels zijn de eerste stappen ter verbetering gezet en zichtbaar op de werkvloer. Folders met informatie over wat mensen kunnen verwachten en uitleg over alle minimaregelingen worden gebruikt in de spreekkamer om inwoners beter te informeren. Ook wordt er meer ingezet op nazorg. En de gemeente zet in op een verkorte aanvraag in het geval van herinstroom.

Hekman noemt een voorbeeld van hoe een verkorte aanvraag in de praktijk kan werken. ‘Een van onze consulenten kreeg een telefoontje van een inwoner. Hij was zijn baan kwijt. Zonder een hele brede aanvraag opnieuw te hoeven doen, was zijn uitkering meteen weer opgestart. Ik denk dat de inwoner niet eens door heeft gehad wat hem bespaard is gebleven.’

Een brede uitvraag gebeurt nog wel bij de eerste intake, zegt teamleider Knol. ‘We hebben wel de gedachte gehad om die eerste intake ook te versimpelen. Maar in een eerste gesprek kom je zoveel te weten. Niet alleen de financiële situatie en de omstandigheden van iemand, maar ook of er nog voorzieningen zijn die iemand nog niet gebruikt.’

Energie van onderaf

De andere manier van werken vraagt ook om een cultuuromslag in de organisatie, zegt Knol. ‘Natuurlijk blijven we de Participatiewet uitvoeren. Maar dat willen we naar de geest van de wet doen, niet naar letter. Vijftien jaar geleden was ons werk meer gericht op controleren. Dat is nu heel anders. Mede door Simpel Switchen wordt die omslag versterkt. De gesprekken met inwoners worden meer ontspannen.’

Inmiddels is er steeds meer bewustwording van Simpel Switchen op de werkvloer, merkt projectleider Hekman. ‘Collega’s komen naar me toe met vragen en voorstellen. Inwoners die parttime aan het werk gaan moeten bijvoorbeeld een mutatieformulier inleveren. Dan vraagt een collega: ik moet weer een jongere achternazitten over dat formulier. Terwijl we de informatie al hebben op basis van zijn loonstrook. Hoe kunnen we dat anders doen? Ik vind dat een mooi voorbeeld van hoe onze mensen anders gaan denken en een project als Simpel Switchen energie van onderaf genereert. We willen onze dienstverlening met elkaar beter maken. Het draagvlak voor verandering merk je nu.’

Knol: ‘Draag het project ook als management om dat draagvlak te versterken. Betrek je hele team en organisatie hierbij. Dat heeft in ons geval goed geholpen.’

Verwachtingen

Welk effect Simpel Switchen zal hebben op de herinstroom- en uitstroomcijfers, daar kan de gemeente nog niks over zeggen. Het is te vroeg in het project om eventuele resultaten te zien. Bovendien zijn fluctueringen in de cijfers niet makkelijk toe te schrijven aan één oorzaak. De gemeente heeft daarom ook geen cijfermatige doelstellingen aan het project gekoppeld. Hekman: ‘Dat is ook de kracht van hoe we het aanvliegen. We kijken gewoon hoe we de kwaliteit van dienstverlening kunnen verbeteren. Anders ga je krampachtig sturen op cijfers.’

Knol vult aan: ‘Natuurlijk zijn we daar vanuit het management wel benieuwd naar en monitoren we de cijfers. Minder mensen in de uitkering is toch de opdracht die we hebben vanuit de Participatiewet. Maar we zetten in op kwaliteit en hebben er vertrouwen in dat we dat gaan terugverdienen. Ik geloof erin dat als je mensen perspectief biedt en met iemand omgaat zoals je zelf graag behandeld wil worden, dat mensen betere keuzes maken voor zichzelf. Dat maatschappelijke effect, daar gaan we voor.’