Aanpak Apeldoorn Werkt Mee voegt Wmo en Participatiewet samen: ‘Ik zie geen directe belemmeringen in de wet’

Soms vinden mensen in de uitkering binnen een paar maanden werk dat goed past. Anderen hebben meer tijd en begeleiding nodig. Inwoners van Apeldoorn kunnen hulp richting participatie en werk krijgen van Apeldoorn Werkt Mee en aansluitend naar Lucrato (Werkleerbedrijf). Het team staat klaar voor zowel mensen die onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) vallen, als ook voor mensen die onder de Participatiewet vallen. De aanpak valt op, omdat het de domeinen zorg en werk samenbrengt. In Inspiratielab on Tour van Simpel Switchen vertelt strategisch adviseur Janneke Oude Alink van de gemeente Apeldoorn over haar ervaringen en het slopen van muren tussen de twee werelden.

‘Iedereen moet de kans krijgen om zich te ontwikkelen en te ontdekken wat past.’ Al sinds haar tienerjaren voelt Janneke Oude Alink zich strijdbaar voor gelijke kansen. Ze werkte achtereenvolgens in het brede sociale domein, beleid én bestuur. Vandaag de dag is ze strategisch adviseur maatschappelijke ontwikkeling bij de gemeente Apeldoorn. ‘Ik maak samen met collega’s de visie en kaders. Deze moeten mijn collega’s in de uitvoering helpen om inwoners goed te ondersteunen.’

Voor de visie van Apeldoorn Werkt Mee haalde de gemeente Apeldoorn inspiratie uit de aanpak Activerend Werk in Arnhem. Uitgangspunt is dat iedereen maatschappelijk wil bijdragen en in de eigen levensbehoefte wil voorzien. Apeldoorn Werkt Mee is een werkwijze voor zowel de Wmo als de Participatiewet. Het is bedoeld voor inwoners die (weer) willen meedoen en op weg zijn naar betaald werken, maar hier niet binnen een jaar zicht op hebben. Deelnemers onderzoeken wat bij hen past, doen werkzaamheden met een lage werkdruk, of werken toe naar een betaalde baan. Dit doen zij onbetaald, met behoud van uitkering en onder begeleiding.

Over de brug wandelen

Anders dan de bekende trap van Simpel Switchen heeft Janneke Oude Alink zo haar eigen metafoor voor de weg naar werk. Een wat wiebelige hangbrug. ‘Inwoners moeten veilig op de brug heen en weer kunnen wandelen. Het is onze taak om de brug stabiel te houden door flink aan de touwen te trekken waar dat nodig is. De brug tussen Apeldoorn Werkt Mee en het Werkleerbedrijf Lucrato wordt steeds steviger.’

Niet alleen voor de route naar betaald werk wil de strategisch adviseur een stevige brug bouwen. Ook tussen verschillende afdelingen van de gemeente is er werk aan de winkel. Apeldoorn heeft vanaf de start ingezet op het aanbieden van Apeldoorn Werkt Mee aan mensen die onder de Participatiewet en de Wmo vallen. Dit vraagt samenwerking tussen de afdelingen voor werk en zorg.

Muren slopen

Deze nieuwe werkwijze ging niet zonder slag of stoot, blikt Janneke Oude Alink terug. De cultuurverschillen tussen werk en zorg zijn groot. ‘In de Participatiewet (werk) draait alles om verplichtingen. Bij de Wmo (zorg) gaat het om ontwikkeling en volwaardig mee kunnen doen. Om onze visie in praktijk te brengen moesten we wat muren tussen deze twee werelden slopen.’ Hoewel de twee werelden elkaar snel vonden in de visie en doelen, kostte het aanpassen van de werkwijze en de organisatie tijd.

Een gezamenlijke taal spreken

Apeldoorn Werkt Mee nam hiervoor goede punten over uit eerdere pilots, experimenten en innovaties. Voorbeelden zijn de proeftuin re-integratie van mensen met een psychische kwetsbaarheid en het experiment regelluwe bijstand. Fundamenteel is de visie die uitgaat van de ontwikkelkansen en mogelijkheden van inwoners, ook als zij al langer niet actief zijn geweest of problemen hebben.

‘Er is blijvende inspanning van alle interne en externe betrokkenen nodig om de gezamenlijke visie vast te houden en te blijven kijken in hoe we dingen zo eenvoudig mogelijk kunnen blijven doen.’ Hierbij is een gezamenlijke taal volgens de strategisch adviseur onmisbaar. Geen dagbesteding, maar activerend werk. Niet spreken van verplichtingen, maar uitgaan van ontwikkelkansen en mogelijkheden van inwoners. En niet alleen de uitvoering, maar ook het bestuur moet zich deze woorden eigen maken en uitdragen.

Devil in the details

Een gezamenlijke taal alleen is niet genoeg. De nieuwe werkwijze vraagt ook om één geldpot voor het zorg en werkdomein samen. Janneke Oude Alink maakt er weinig woorden aan vuil: ‘gewoon doen’. De muur waar ze het moeilijkst doorheen komt, is die tussen de werkwijzen en procedures van de verschillende afdelingen. ‘Stiekem gaat hier veel meer werk in zitten dan je vooraf bedenkt,’ verzucht ze. ‘Echt, the devil is in the details.’

Participatiewet in balans en Simpel Switchen

En hoe zit het met wetgeving? Vormen de regels in de Wmo en Participatiewet een barrière? ‘Voor Apeldoorn Werkt Mee zie ik geen directe belemmeringen in de wet.’ Wel volgen de strategisch adviseur en haar collega’s de ontwikkelingen in wetstrajecten Participatiewet in Balans en Breed Offensief met interesse. ‘Deze aanpassingen zijn hard nodig. Het helpt als het karakter van de Participatiewet minder verplichtend wordt. Daarnaast moeten we niet vergeten te kijken naar de gesignaleerde knelpunten in het kader van Simpel Switchen, die nog niet zijn opgelost.’

Het zwaan-kleef-aan effect

In 2016 ging Apeldoorn van start met innovaties in het sociaal domein, om uiteindelijk in 2021 met Apeldoorn Werkt Mee te starten. De verwachting is dat het nog een aantal jaren duurt voordat de visie en werkwijzen in de hele gemeente en externe organisaties zijn ingeburgerd. Wat kan Janneke Oude Alink halverwege de rit zeggen over de sleutel tot succes tot nu toe? ‘Samenwerken. Daar valt of staat het mee. Investeer in het zwaan-kleef-aan effect: mensen moeten het leuk vinden om erbij te horen. Samen successen vieren helpt daarbij.’