Waarom naleving en handhaving?

De kern van handhaven is dat naleving van de dienstverleningsvoorwaarden wordt gestimuleerd of desnoods afgedwongen. Gemeentelijk nalevings- en handhavingsbeleid strekt zich uit over het gehele sociaal domein en betreft vaak een mix van maatregelen, waaronder gerichte communicatie (preventie, nalevingsbeïnvloeding), regelmatig contact, begeleiding, controle en als sluitstuk opsporing en sanctionering.

Gemeenten werken intensief samen op het gebied van controle en opsporing. Met elkaar en met de Inspectie SZW, de politie, de Belastingdienst, UWV en anderen. Het VNG Naleving ondersteunt hen hierbij.

Wat vindt Divosa?

Naleving en handhaving zijn onlosmakelijke en logische onderdelen van de dienstverlening. Alleen wanneer gemeenten naleving en handhaving een vanzelfsprekende plek (blijven) geven in hun bedrijfsprocessen, kunnen zij participatie- en re-integratiedoelstellingen effectiever realiseren en blijft de kortste weg naar werk, zelfs in crisistijd, in beeld.

Naleving

Het uiteindelijke doel van naleving is om de participatie van burgers in de samenleving te versterken en daarmee hun bestaanszekerheid en zelfredzaamheid te vergroten. Tegelijkertijd is naleving van regels en afspraken belangrijk om het maatschappelijk draagvlak voor het stelsel van collectieve sociale voorzieningen als vangnet te behouden. Wanneer burgers hun plichten en afspraken nakomen, moet dat winst opleveren in de vorm van werk, waardevolle participatie of een andere waardering (opleiding). Het niet nakomen van afspraken moet onaantrekkelijk blijven en ontmoedigd worden door goede voorlichting, een hoge pakkans en het stellen van voorbeelden. Daarbij wordt onwetendheid anders behandeld dan onwil.

Handhaving

Ideale handhaving richt zich op een mix aan beleid en activiteiten; van heldere communicatie, preventie tot controle en sanctionering. Waar het kabinet in 2014 met de Fraudewet een sterk repressieve lijn inzette, gaven Divosa en gemeenten aan dat de werkelijkheid anders is en de wet onwerkbaar was. Mede door het rapport 'Geen fraudeur, toch boete' van de Nationale ombudsman en diverse uitspraken (pdf, 193 kB) van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) kondigde minister Asscher begin 2015 aan de Fraudewet te versoepelen. In 2016 is het gewijzigde wetsvoorstel aangenomen in de Kamer en in 2017 (her)ingevoerd. De hoogte van de boetes voor fraude zijn aangepast en gemeenten hebben meer mogelijkheden om maatwerk toe te passen. Voortaan zullen UWV, SVB en gemeenten overtredingen beoordelen op de ernst van de overtreding en de omstandigheden en meer rekening houden met de verwijtbaarheid van de ontvanger van een uitkering.

Complexiteit regels

Uit een rapport van de Nationale Ombudsman bleek dat veel burgers die een boete kregen, niet bewust fraude pleegden. Divosa vindt dat ook onderzocht moet worden waarom burgers de fout ingaan. Bovendien moeten de regels waarmee mensen te maken hebben, vereenvoudigd worden om fraudegevallen te voorkomen. Divosa heeft in dezelfde lijn gereageerd (Inspectie SZW te kritisch op handhaving arbeidsverplichtingen) op het onderzoek dat de Inspectie SZW in 2017 publiceerde over handhaving van de arbeidsverplichtingen.