‘We hebben heel wat behoeften te peilen’

Dienend leiderschap. Klinkt als een klok, maar hoe werkt het in de praktijk? Goed, kan directeur Dennis Eikenaar (Beleid en uitvoering, gemeente Steenwijkerland) na een jaar volmondig zeggen: 'Het heeft de sfeer, de verbondenheid, de samenwerking én onze dienstverlening verbeterd.'

'Veel professionals in het sociaal domein hebben een enorme drive; zij willen het goede doen voor elke inwoner. Met die motivatie gaan ze elke dag aan het werk. Maar soms wordt die in de kiem gesmoord door dilemma’s en onzekerheden. ‘Ik wil wel maatwerk leveren, maar hoe ver mag ik gaan? Ik wil best een uitzondering maken, maar kan ik die beslissing zelf nemen? En als ik een besluit neem, kan ik dan rekenen op ruggensteun?’

'Daarbij komt nog dit: als je zo gedreven bent om anderen te helpen, om ervoor te zorgen dat iedereen kan meedoen in de samenleving, dan bestaat de kans dat je onbedoeld voorbijgaat aan de behoefte van de inwoner zelf. Wil die zelf ook niets liever dan participeren? Of vindt diegene-ie het juist fijn om zich een beetje te kunnen terugtrekken? Kortom: we hebben heel wat behoeften te peilen en managen. Van onszelf en van anderen.'

Spannend proces

'Het kennen van je eigen behoeften, het hérkennen van de behoeften van een ander en daarin je verantwoordelijkheid nemen, daarover gaat dienend leiderschap. Het draait erom dat je samen toewerkt naar een situatie waarin ieders behoeften erkenning krijgen. Het is dus geen kwestie van de gulden middenweg of water bij de wijn doen; je streeft naar een win-winsituatie. In Steenwijkerland zijn we daar heel bewust mee bezig. Met een gemêleerde groep van ongeveer vijftig collega’s – van verschillende afdelingen en met verschillende functies – volgen we een leergang dienend leiderschap, door het trainingsbureau treffend egostrippen genoemd.'

'Jij wil iets, ik wil iets en dat komt lang niet altijd helemaal overeen. Daarover kunnen we met elkaar in gesprek gaan. Wat heel zinnig is, maar enkel en alleen als we de intentie hebben om te bewegen. Als we niet star vasthouden aan ons eigen willen. Je moet bereid zijn om het speelveld te verkennen, na te gaan waar de grenzen liggen én waar zich mogelijkheden aftekenen die je misschien eerder niet zag. Vaak blijkt dat iemands behoefte – ook die van jezelf – minder uitgesproken of rechtlijnig is, dan in eerste instantie leek. Dat polsen en peilen kan een ingewikkeld en spannend proces zijn. Het doet een beroep op je verantwoordelijkheid, het vraagt om eigenaarschap, dus daar trainen wij onszelf in.'

Win-win

'Laat ik een voorbeeld geven. Bij onze afdeling klachtenbehandeling meldt zich met enige regelmaat een inwoner met vragen en klachten over van alles en nog wat. En al handelen wij die bezwaren nog zo netjes af, het duurt nooit lang of de man trekt alweer over iets anders aan de bel. Je kunt je voorstellen hoe frustrerend dat voor medewerkers is. Maar óók voor de man zelf; blijkbaar voldoen we nooit helemaal aan zijn behoefte. Dat inzicht zette een van onze medewerkers aan het denken, waarna die bij de collega’s van werk, inkomen en zorg te rade is gegaan: ‘Kennen jullie deze inwoner? Weten jullie meer over hem?’ Wat bleek nou: de man heeft niet-aangeboren hersenletsel, wat gepaard gaat met impulsief gedrag. Zoals het steeds weer uiten van klachten.'

'Een van de consulenten is toen met deze inwoner in gesprek gegaan en heeft hem gevraagd: ‘Zit jij eigenlijk te wachten op een reactie van ons?’ Nee, daar was hij niet per se op uit. ‘Vind je het fijn als we af en toe contact met je opnemen om te horen hoe het gaat?’ Ja, dat leek hem wel wat. En zo doen we het nu. Mooi toch? Oprechte aandacht voor de ander, de wederzijdse behoeften in kaart brengen, mogelijkheden nagaan. Zoeken naar de win-win in de onderlinge relatie – in dit geval niet alleen tussen professional en inwoner, maar ook tussen onze afdelingen. Met als belangrijke taak voor leidinggevenden: motiveren en ondersteunen. Medewerkers moeten het vertrouwen voelen om regie te nemen.'

Werkplezier

'De sfeer in de organisatie is verbeterd, sinds we een jaar geleden met het dienend-leiderschapstraject gestart zijn. De verbondenheid tussen medewerkers en met de organisatie is gegroeid. Dat is merkbaar, maar komt ook naar voren uit recent medewerkersonderzoek. Dienend leiderschap draagt bij aan meer autonomie voor onze professionals, waardoor ieders rol en verantwoordelijkheid ook voor anderen zichtbaarder wordt. Dit verbetert de samenwerking en de dienstverlening aan inwoners en vergroot het werkplezier. Mooie opbrengsten.'

'Dienend leiderschap is trouwens ook een sterk selling point voor de organisatie in het aantrekken van nieuwe medewerkers. Net als onze collega’s worden velen van hen gedreven door de wens om wat te doen voor de regio en haar inwoners. Onze oprechte belangstelling voor de behoeften van onze inwoners en de manier waarop wij daar werk van maken door op onszelf te reflecteren en onszelf te ontwikkelen, raakt aan de behoefte van professionals. Ook hier zie je dus die win-win.'

Beeld: Judith Jockel