Commissie Sociaal Minimum presenteert tweede rapport
De Commissie Sociaal Minimum heeft vandaag haar tweede rapport gepresenteerd: ‘Een zeker bestaan II’. Daarin gaat het vooral om de vraag op welke manier het sociaal minimum moet worden geborgd. De landelijke overheid is daarbij als eerste aan zet.
Volgens de commissie is er structureel beleid nodig, zodat inwoners kunnen rondkomen en kunnen meedoen aan de samenleving. De Rijksoverheid moet daarvoor twee dingen doen: zorgen voor een toereikend inkomen, en zorgen voor een voorspelbaar en toegankelijk stelsel dat uitvoerbaar en houdbaar is. In juli kwam het eerste rapport van de commissie naar buiten. Daarin pleit ze voor een verhoging van het sociaal minimum, onder meer via een verhoging van het minimumloon en de bijstand.
Rol gemeenten
De afgelopen decennia hebben gemeenten steeds meer verantwoordelijkheden gekregen bij inkomensondersteuning, schrijft de commissie in deel II. De balans tussen Rijk en gemeente is daarbij zoekgeraakt, en niet alleen dat. Ook tussen gemeenten onderling zijn – ongewild – grote verschillen ontstaan. Voor inwoners is dat een hard gelag, zegt Divosa-directeur Alexandra Bartelds, die op persoonlijke titel zitting nam in de commissie. ‘Zij weten niet waar ze aan toe zijn en missen overzicht. Iemand kan in de ene gemeente wel ergens recht op hebben, maar in de andere niet. Dat kan per maand honderden euro’s schelen. Dat vergroot de ongelijkheid tussen mensen die het toch al zo moeilijk hebben.’
Het tweede rapport van de Commissie Sociaal Minimum is aangeboden aan demissionair minister Carola Schouten voor Armoedebeleid.
Door de scheefgroei en de ontoereikendheid van het sociaal minimum, zijn gemeenten zich gaan bezighouden met zaken die eigenlijk op het bord van de landelijke overheid horen te liggen, zegt Alexandra Bartelds. Denk aan zaken als schoolspullen, de betaalbaarheid van zorg en energiekosten. ‘Als we daar een streep door zetten omdat we het landelijk beter organiseren, kunnen gemeenten steun bieden aan inwoners die dit extra nodig hebben.’ Gemeenten zouden volgens de commissie alleen in uitzonderlijke gevallen extra taken mogen krijgen, omdat zij al overbelast zijn. De balans moet anders en voor gemeenten moeten er voldoende middelen zijn.
De commissie adviseert verder om wettelijk vast te leggen dat er iedere vier jaar een herijking van het sociaal minimum komt. Op die manier kun je goed zien of de bedragen nog wel kloppen met de werkelijkheid. De commissie is ook van mening dat de wettelijke positie van kinderen moet worden versterkt, bijvoorbeeld door een wettelijk recht op basisvoorzieningen zoals warm water en energie. De rechtspositie van kinderen is in Nederland niet goed geregeld, zegt Alexandra. ‘Hier kun je gewoon gezinnen afsluiten van energie of water, kinderen zijn dan de dupe van omstandigheden waar ze zelf geen invloed op hebben.’
Reparatie
In haar eerste rapport schreef de commissie dat er 6 miljard euro nodig is om opgelopen achterstanden in te halen. Op Prinsjesdag trok het kabinet 2 miljard uit om de koopkracht te verbeteren. Alexandra Bartelds is blij dat het kabinet nu aan het ‘opplussen’ is, maar het is onvoldoende en maakt de complexiteit van het systeem niet minder. ‘Een grote groep is nog niet geholpen. En we mogen niet vergeten dat het hier om reparatie gaat van jarenlang achterstallig onderhoud in een systeem dat veel te ingewikkeld is geworden. Een voldoende en voorspelbaar sociaal minimum is de eerste stap naar beter.’
Meer informatie
- De adviezen van de Commissie uit beide rapporten op een rijtje (Divosa • september 2023)
- Rapport II Commissie Sociaal Minimum: Een zeker bestaan (Divosa • september 2023)
- Rapport I Commissie Sociaal Minimum: Bijstand en uitkeringen moeten omhoog (Divosa • juni 2023)