Handreiking Verrekenen inkomsten uit parttime ondernemerschap

Inkomensstabiliteit is voor iedereen belangrijk. Maar voor mensen die (mede) van de bijstand afhankelijk zijn en iedere maand in spanning zitten of ze wel of niet rond kunnen komen, weegt het extra zwaar. Tegelijkertijd staat die inkomensstabiliteit steeds verder onder druk. Niet alleen door toenemende kosten vanwege inflatie en een dreigende recessie, maar ook omdat het aandeel vaste banen op de arbeidsmarkt al jaren afneemt. Parttimebanen, flexibel werk en combinaties van werken en ondernemen zijn aan de orde van de dag.

De groep mensen die haar inkomen niet alleen uit loondienst haalt, zal groter worden. In het rapport ‘Werken zonder Armoede’ vraagt de Sociaal Economische Raad (SER) nadrukkelijk aandacht voor groeiende groepen werkenden die onvoldoende inkomen hebben om rond te komen.

Voor gemeenten betekent dit dat het steeds belangrijker wordt om goede ondersteuning te bieden bij andere vormen van werk dan loondienst. Parttime ondernemen (pto) vanuit de bijstand is een steeds vaker voorkomende werkvorm, en is daarom een actueel en belangrijk onderwerp. Waarschijnlijk krijgt iedere gemeente er in de (nabije) toekomst regelmatig mee te maken.

Uitdagingen en vragen

Parttime ondernemen stelt gemeenten voor verschillende uitdagingen. Want hoe ga je om met het verrekenen van inkomen uit parttime ondernemen? Hoe zorg je voor een juiste administratie? Hoe ga je om met de complexe regels van de Belastingdienst? Waarmee moet je rekening houden om de inkomensstabiliteit van inwoners te kunnen garanderen? Hoe voorkom je fraude? En hoe zorg je voor goede controle en begeleiding?

Dit is slechts een greep uit relevante, legitieme vragen die je als gemeente kunt stellen. Want parttime ondernemen is complex en kent − wanneer het proces niet effectief is ingericht − aan de kant van de gemeente én aan de kant van de inwoner een hoge foutgevoeligheid.

Parttime ondernemen vraagt daarom om aandacht vanuit de gemeente. Aandacht voor en contact met inwoners die parttime ondernemen geeft inzicht in hun activiteiten en biedt de mogelijkheid tot ondersteuning, bijvoorbeeld bij de administratie en het controleren van (jaar)cijfers. Het voorkomt onnodig complexe berekeningen achteraf en fraude.

Open vizier

Voor deze handreiking hebben we met open vizier gekeken hoe een aantal gemeenten omgaat met parttime ondernemen vanuit de bijstand. We willen hiermee een aanzet geven tot het beantwoorden van de hierboven genoemde vragen.

Natuurlijk zijn er meer relevante vragen te stellen rondom dit thema en zijn de antwoorden niet volledig. We nodigen je dan ook uit om aanvullingen en ervaringen met ons te delen, en zo de gezamenlijke kennis rond parttime ondernemen te vergroten.

Voordat je met deze handleiding aan de slag gaat

In 2013 publiceerde Divosa de handreiking  Aan de slag met parttime ondernemen. Hierin schetsen we een algemeen beeld van pto-beleid, de voordelen die dit kan opleveren voor gemeenten en de wijze waarop zij dit organisatorisch vorm kunnen geven. Ook wordt het wettelijk kader van de Participatiewet rondom parttime ondernemen hierin toegelicht.

In de loop der jaren is de handreiking aangevuld met actuele thema’s, zoals het onderwerp ‘sociale coöperatie’ in 2017. De handreiking die voor je ligt bouwt voort op de eerdere handleiding. We besteden met name aandacht aan de stappen in het pto-proces en de vraagstukken rondom het verrekenen van inkomsten.

Leeswijzer

In Hoofdstuk 1, Wat is parttime ondernemen in de bijstand? beschrijven we wat pto inhoudt en wat de belangrijkste verschillen zijn met het Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (Bbz). Daarnaast schetsen we een beeld van de (brede) doelgroep. Hoofdstuk 2 richt zich op de stappen in het pto-project die je als gemeente idealiter doorloopt. Hoofdstuk 3 richt zich op enkele belangrijke bevindingen en de waarde van parttime ondernemen voor zowel gemeenten als inwoners.

Rbz Zwolle

In de handreiking presenteren we regelmatig (reken)voorbeelden van het Rbz in Zwolle. Het Rbz heeft veel ervaring met parttime ondernemen en staat bekend om de positieve resultaten die ze ermee behalen, zowel voor de regiogemeenten als voor hun inwoners. De casus van voormalig pto'er Dima is in hoofdstuk 2 is hier een voorbeeld van. Daarnaast vind je in deze handreiking verschillende documenten van het Rbz die je kunt downloaden voor eigen gebruik.

Bedankt

Voor deze handreiking hebben we geput uit recente ervaringen van de gemeenten Zwolle, Leeuwarden, Hardenberg en Hattem, plus de samenwerkingsverbanden Drechtsteden en WerksaamWestfriesland.  We bedanken alle medewerkers die we gesproken hebben hartelijk voor hun openheid en medewerking tijdens de gesprekken. Dit geldt ook voor de medewerkers van het Bureau Zelfstandigen Frysland (BZF) en het Regionaal Bureau Zelfstandigen (Rbz) te Zwolle. Zij voeren voor de betreffende regiogemeenten de pto-regeling uit.

In het bijzonder bedanken we de verschillende inwoners die hun persoonlijke ervaringen met ons gedeeld hebben. 

Om de informatie die gedeeld is volledig op te kunnen nemen in de handreiking, noemen we geen namen bij quotes van medewerkers waarmee we gesproken hebben. We volstaan met het benoemen van hun inhoudelijke functie. De quotes van inwoners (met uitzondering van de casus van Dima) zijn geanonimiseerd opgenomen in de handreiking.