Nationaal Programma Armoede en Schulden: aantal stappen, maar geen structurele basis

Met de publicatie van het Nationaal Programma Armoede en Schulden (NPAS) zet het kabinet stappen richting een meer preventieve aanpak van armoede en schulden. Divosa ziet in het programma belangrijke thema’s terug, maar mist de structurele randvoorwaarden die nodig zijn voor echte impact. Gemeenten kunnen hun rol alleen waarmaken als het Rijk investeert in een stabiele basis.

Het NPAS erkent het belang van preventie en samenwerking en richt zich op het voorkomen van problematische schulden. Dat is positief. Toch valt op dat structurele financiering ontbreekt, terwijl die juist cruciaal is voor bijvoorbeeld vroegsignalering en andere IBO-maatregelen. Gemeenten hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in bestendige uitvoering en personeel, op basis van een eerder gemaakte afspraak over structurele middelen. Nu blijkt dat die afspraak alweer is ingetrokken en vervangen door tijdelijke financiering voor drie jaar. Daarmee komt de hele aanpak onder druk te staan.

Bestaanszekerheid begint bij een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden

Gemeenten trekken alles uit de kast om inwoners met geldzorgen te helpen. Maar steeds vaker doen ze dat als vangnet voor tekorten die het Rijk laat ontstaan. In plaats van het systeem te verbeteren, worden gaten dichtgelopen. Dat leidt tot een scheve dynamiek: gemeenten worden aangesproken op uitvoeringsproblemen waarvan de oorzaak landelijk ligt. De recent gestarte verkenning van Divosa en de VNG naar gemeentelijke armoede dienstverlening laat zien dat gemeenten zelf ook streven naar verbeteringen. Maar er is een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden nodig: het Rijk moet de basis op orde brengen.

Verkenning gemeentelijke armoede dienstverlening van start

Om te komen tot toegankelijke, effectieve en toekomstbestendige armoede dienstverlening, zijn Divosa en de VNG gestart met een landelijke verkenning bij veertig gemeenten. De verkenning moet leiden tot gedeelde handelingsperspectieven, betere afstemming van lokale regelingen en ondersteuning die beter aansluit op de leefwereld van inwoners. Gemeenten nemen hun rol serieus, maar signaleren ook dat het zonder stabiele randvoorwaarden moeilijk is om structureel te verbeteren.

Preventie vraagt om systeemverandering

Divosa onderstreept dat armoede geen individueel falen is, maar een systeemprobleem. Het NPAS gaat nog te veel uit van individuele verantwoordelijkheid. Preventie moet beginnen bij een systeem dat werkt voor mensen, niet tegen hen. Dat betekent: inkomensondersteuning vereenvoudigen, zoveel mogelijk automatisch toekennen van voorzieningen en het aanpassen van de huidige voorschotsystematiek bij toeslagen. Pas dan wordt het voor mensen écht makkelijker om rond te komen en schulden te voorkomen.

Oproep aan de Kamer: zorg voor de juiste randvoorwaarden

In aanloop naar het Kamerdebat op 22 mei heeft Divosa de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevraagd om de landelijke randvoorwaarden op orde te brengen. Herstel van structurele financiering, een heldere rolverdeling tussen Rijk en gemeenten en het vasthouden aan de brede ambitie van het NPAS zijn hierbij essentieel. Alleen dan kunnen gemeenten de best mogelijke uitvoering blijven leveren.