Fundamentele herziening armoededienstverlening nodig

Gemeenten nemen het voortouw om het stelsel voor armoededienstverlening fundamenteel te herzien. In de Verkenning armoededienstverlening wordt duidelijk: we moeten de dienstverlening als één overheid organiseren, zodat inwoners kunnen rekenen op een voorspelbare basis voor hun bestaanszekerheid.

Omdat de taken en verantwoordelijkheden van het Rijk en gemeenten niet goed op elkaar aansluiten, is het stelsel voor armoededienstverlening zo complex geworden dat bijna niemand het nog kan overzien. Erika Dekens, procesmanager bij Divosa: ‘Inwoners in kwetsbare posities dragen hier de zwaarste gevolgen van. We verwachten van hen dat ze foutloos hun weg vinden in een ingewikkeld systeem, terwijl één misstap directe gevolgen kan hebben voor hun bestaanszekerheid.’

De Verkenning armoededienstverlening- uitgevoerd door Divosa in opdracht van VNG en gebaseerd op staatsrechtelijke literatuur en gesprekken met gemeenten en maatschappelijke en publieke partners - bevat daarom een dringende oproep: organiseer eerst de basis. Doe dit als één overheid vanuit een landelijk armoedekader met gezamenlijke doelen, waarden, principes en minimumnormen, zodat iedere partij zijn rol goed kan vervullen. Start met het gesprek over de structuur, taken en financiën.

Het Rijk garandeert het bestaansminimum

Bestaanszekerheid is een grondwettelijke taak van het Rijk. Het Rijk bepaalt het bestaansminimum en zorgt voor structurele financiering. Wanneer het rijk taken in medebewind bij gemeenten neerlegt, horen daar volledige financiering en heldere kaders bij. Alleen dan kunnen gemeenten dit goed uitvoeren.

Gemeenten nemen het initiatief voor basisdienstverlening 

Naast een zeker en toereikend inkomen is toegankelijke, nabijgelegen ondersteuning essentieel. Gemeenten staan het dichtst bij inwoners en bieden lokale voorzieningen en regelingen. Volgens Divosa en VNG zijn zij aan zet om een gezamenlijke basisdienstverlening vorm te geven. ‘Basisdienstverlening is geen pleidooi voor eenheidsworst,’ benadrukt Victor Everhardt, voorzitter van Divosa. ‘Het gaat erom dat elke inwoner dezelfde kwaliteit van ondersteuning krijgt. Gemeenten kunnen hierin het voortouw nemen door samen vast te leggen welke minimale ondersteuning overal gegarandeerd moet zijn – ongeacht iemands woonplaats.’

Hij licht dit toe met een voorbeeld: ‘Een landelijke norm voor minimale ondersteuning kan bijvoorbeeld zijn dat een kind veilig op school moet kunnen komen. Hoe dat gebeurt – via een fiets of een veerpont – kan per gemeente verschillen. Het gaat om het resultaat, niet de specifieke voorziening.’

Maatwerk en regelingen voor minimale levensstandaard 

Uit de Verkenning blijkt dat maatwerk vaak wordt ingezet om structurele tekortkomingen tijdelijk te overbruggen. Een handelingskader moet verduidelijken wanneer maatwerk passend is voor individuele situaties, wanneer lokaal beleid nodig is voor regionale of geografische verschillen en wanneer landelijke sturing op zijn plaats is.

Sommige lokale regelingen zijn eigenlijk onmisbaar voor een minimale en fatsoenlijke levensstandaard, zoals de gemeentepolis, de studietoeslag en de individuele inkomenstoeslag. Het advies is om deze regelingen weer landelijk te organiseren.

De verkenning als startpunt

Divosa en VNG zien de Verkenning nadrukkelijk als startpunt. Het komende jaar nemen zij de regie om tot een invulling van het advies te komen, in samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 

Oproep richting regeerprogramma  

De Verkenning Armoededienstverlening maakt deel uit van de Verklaring Bestaanszekerheid, waarin VNG, Divosa, publieke dienstverleners en maatschappelijke organisaties oproepen om bestaanszekerheid en vereenvoudiging centraal te zetten in het nieuwe regeerprogramma.

Marianne van der Sloot (voorzitter VNG-commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie):'Met de Verklaring Bestaanszekerheid is de agenda voor de komende tijd: een toereikend en zeker inkomen, echte kansen om te werken en van baan te wisselen en vereenvoudiging voor inwoners én de professionals in de uitvoering. De Verkenning op armoededienstverlening geeft hier een aantal handvatten voor en we pakken de handschoen op om de adviezen nader uit te werken.'

De Verkenning biedt bovendien een kans om deze opgave gezamenlijk als één overheid aan te pakken. Een nieuwe regering speelt hierin een cruciale rol. Om het sociale grondrecht op bestaanszekerheid te realiseren, roept de Verkenning het Rijk op om:

• Zich te committeren aan een landelijk armoedekader, met nog uit te werken doelen, normen en waarden.
• Te zorgen voor een toereikend, zeker en voorspelbaar inkomen.
• Gemeenten voldoende te financieren voor hun medebewindtaken.