Stelsel faalt voor mensen met meervoudige problemen, SCP pleit voor fundamentele herziening

Onlangs publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) het rapport 'Overzicht van knelpunten bij de ondersteuning van mensen met meervoudige problemen'. De analyse bevestigt dat mensen die tegelijkertijd kampen met bijvoorbeeld schulden, gezondheidsproblemen en opvoedvragen, grote moeite hebben om passende hulp te vinden. Het huidige stelsel voor zorg en ondersteuning is te ingewikkeld en versnipperd, waardoor de benodigde hulp vaak te laat komt of onvoldoende aansluit bij hun levensbrede problematiek.

Het SCP verdeelt de structurele knelpunten van het stelsel onder in vier domeinen: waarden, financiering, interventies en organisatie. De belangrijkste knelpunten waardoor het stelsel vastloopt voor mensen met multiproblematiek, zijn:

• Waarden: Onrealistische mensbeelden (zoals het idee van de volledig zelfredzame burger) en schurende waarden in wetgeving leiden ertoe dat mensen met meervoudige problemen niet de ondersteuning krijgen die zij nodig hebben. Het kan zelfs leiden tot een verlies van vertrouwen in hulpverlening en de overheid.
• Financiering: De strikte scheiding van geldstromen en de focus op kostenbeheersing staan integrale hulpverlening in de weg.  Daarnaast is er concurrentie tussen aanbieders, waardoor niet altijd de belangen van de burger en de samenleving voorop staan.  Tot slot kunnen de eigen verplichte betalingen van de gebruikers op de langere termijn leiden tot meer gebruik en hogere kosten voor burger en samenleving.
• Interventies: Het hulpaanbod sluit vaak onvoldoende aan bij de complexe, individuele behoeften van mensen. Het is soms maar op een deel van de problemen gericht en er is niet altijd sprake van continuïteit. Ook spelen er knelpunten bij de hulpverleners, bijvoorbeeld omdat zij niet (altijd) genoeg handelingsruimte hebben of expertise missen.
• Organisatie: Mensen ervaren de toegang tot zorg en ondersteuning als moeilijk, en er is sprake van een gebrek aan personeel. Bovendien zijn er meerdere organisaties bij een cliënt betrokken en is samenwerking lastig. Redenen daarvoor zijn dat organisaties vaak eigen belangen en doelstellingen hebben, verschillende werkwijzen hanteren, de gegevensuitwisseling gebrekkig is en er zaken worden afgeschoven omdat er onduidelijkheid is over de verantwoordelijkheden.

Fundamentele herziening noodzakelijk

Hoewel er veel initiatieven zijn om de problemen aan te pakken, bouwen deze vaak voort op een stelsel met fundamentele tekortkomingen. Dit kan leiden tot extra regels en een grotere complexiteit, aldus het SCP.

Met dit onderzoek heeft het SCP de achterliggende oorzaken van de problemen in kaart gebracht. Het overzicht van knelpunten dient als basis voor de volgende fase in het onderzoek: het ontwerpen van elementen voor een nieuw en beter werkend stelsel voor levensbrede ondersteuning. Het doel is een stelsel dat voor mensen met meervoudige problemen wél goed werkt.

Dwars door domeinen

Divosa deelt het belang van een aanpak waarbij wordt gekeken naar de structurele knelpunten bij de dienstverlening aan mensen met meervoudige problematiek. Dit is ook het onderwerp van het programma Dwars door domeinen, waarin we in twaalf lerende praktijken stappen zetten op het gebied van samenhangende dienstverlening. Het SCP neemt deel aan de klankbordgroep van het programma.