Er ligt een serieus vraagstuk rond het sociaal minimum waar het kabinet nu iets mee moet. Als het rapport van de Commissie Sociaal Minimum iets laat zien, is dat het wel, zeggen commissieleden Alexandra Bartelds en Peter Klaassen. ‘In de kern gaat het om de zekerheid om fatsoenlijk te kunnen leven. Dat moet toch mogelijk zijn in een land als Nederland?’
De kop is eraf. Het eerste deel van de bevindingen van de Commissie Sociaal Minimum is gepubliceerd. De commissie focust zich voor nu op de gewenste hoogte van het sociaal minimum, maar neemt ook al een voorschot op deel 2: wat dit betekent voor de inrichting van het stelsel van sociale zekerheid.
Water aan de lippen
Divosa-directeur Alexandra Bartelds en oud-Divosa-bestuurder Peter Klaassen zitten beiden op persoonlijke titel in de commissie, die na de zomer met het vervolgrapport komt. Dat de commissie nu vlak voor de zomer met een eerste deel komt, heeft verschillende redenen. De belangrijkste is dat er heel snel iets met de hoogte van het sociaal minimum moet gebeuren. Veel mensen staat het water aan de lippen.
‘Nu is het soms totaal onduidelijk waar mensen welk beetje geld of welke hulp kunnen vinden.’
‘Prinsjesdag komt eraan, dus is het het zaak om nu helder te maken wat het kabinet wat ons betreft te doen staat’, zegt Alexandra Bartelds. ‘Iedereen moet krijgen waar die recht op heeft, zonder onzekerheid over de vraag of je het wel krijgt en houdt. Nu is het voor mensen soms totaal onduidelijk waar ze welk beetje geld of welke ondersteuning of welke hulp kunnen vinden. Een dagelijkse struggle met grote onzekerheid voor iedereen die het betreft. Het rapport laat zien waar die onzekerheid toe leidt: stress, wat ten koste gaat van iemands prestaties en gezondheid, met alle gevolgen voor hen en de samenleving vandien.’
Buffer voor onverwachte uitgaven
In het rapport breekt de commissie ook een lans voor een buffer, zodat huishoudens die op het sociaal minimum zijn aangewezen geen zorgen hebben over onverwachte uitgaven. Ook daar zit een verhaal achter, zegt Peter Klaassen. ‘Het rapport geeft inzicht in wat wij noemen dat de rationele mens niet bestaat en dat het wat met een mens doet dat je om alles moet vragen in plaats van dat je krijgt waar je recht op hebt en ook nodig hebt voor een fatsoenlijk bestaan.
Eenvoud
Als je gebruik kunt maken van heel veel regelingen kun je best wel op een beter bestaansniveau komen, zeker in een gemeente met een uitgebreid armoedebeleid. Maar je moet er wel steeds achteraan en de weg erin vinden. Wat ons duidelijk is geworden is dat we er te veel vanuit gaan dat iedereen dat zelf wel kan of wil omdat ze bang zijn geworden voor mogelijke terugvorderingen. Dit rapport maakt duidelijk dat mensen die op het sociaal minimum zitten anders functioneren en dat dat reëel is. Juist ook daarmee moet je rekening houden bij het bepalen van het sociaal minimum: wij adviseren daarom eenvoud en een buffer voor onverwachte uitgaven. Denk aan financiële tegenvallers en de sterk gestegen prijzen.’
Hoe is dat idee ontstaan?
Alexandra Bartelds: ‘Eigenlijk al vrij snel aan het begin van de gesprekken die we voerden. Maar ook versterkt door de vele gesprekken met mensen die het betreft. Een buffer maakt dat je net even meer ruimte hebt om onverwachte kosten op te vangen en minder snel weer afhankelijk bent van aanvullende steunmaatregelen. Het kwam onder meer voort uit werkbezoeken die de commissie heeft afgelegd, onder meer aan de Lucaskerk in Den Haag waar vandaag de presentatie van het rapport plaatsvond.
‘We lieten ons adviseren door mensen die aangewezen zijn op het sociaal minimum’
Tijdens die werkbezoeken lieten we ons adviseren door met mensen die aangewezen zijn op het sociaal minimum: dat maakt het echt anders. Het belang van je advies wordt dan echt zichtbaar. Daarnaast maken wetenschappers, de Landelijke Cliëntenraad en de Rabobank deel uit van de commissie en is ook de uitvoering nauw betrokken. Het is goed dat commissie breed samengesteld is en dat wij vanuit onze expertise een bijdrage kunnen leveren die ook gewaardeerd wordt. Op die manier komen er zoveel mogelijk perspectieven op tafel.
Waar zetten jullie op in bij deze commissie?
Peter Klaassen: ‘Inhoudelijk draait het voor ons om het belang van bestaanszekerheid en de brede context daarbinnen. Die hebben we goed voor het voetlicht kunnen brengen. Inkomen is belangrijk maar ook zaken als zingeving, waardigheid en meedoen, en hoe die zich tot elkaar verhouden, en dat gemeenten daar heel verschillend mee omgaan.
‘Voor ons is de uitvoering belangrijk: maatwerk is niet voor elk geval apart uitvoerbaar’
Daarnaast is voor ons de uitvoering belangrijk: maak het uitvoerbaar en hou het simpel: kom dus ook met een voorstel dat werkbaar is. Maatwerk is niet voor elk geval apart uitvoerbaar, ook al is het op papier het meest ideaal. Je moet een vorm vinden waar grote groepen mensen mee uit de voeten kunnen.’
Wat is het belang van dit rapport voor onze leden?
Alexandra Bartelds: ‘Het belang van dit rapport is dat de verantwoordelijkheid voor het sociaal minimum weer wordt gelegd waar die hoort te liggen: bij het Rijk. Gemeenten gaan niet over inkomenspolitiek. Dat is de afgelopen jaren verwaterd door allerlei steunmaatregelen in het kader van corona en armoede. Het sluit ook aan bij de oproep die we als gemeenten al langer doen dat het sociaal minimum te laag is. In de kern gaat het om de vraag of je aan symptoombestrijding moet doen of de oorzaak moet wegnemen. Een fatsoenlijk sociaal minimum brengt een groot deel van dat evenwicht weer terug.
Lees hier het artikel: Commissie Sociaal Minimum: bijstand en minimumloon moeten omhoog
Bekijk direct het rapport: 'Een zeker bestaan - Rapport I Commissie sociaal minimum'