De jongerenregisseurs in Den Haag hebben een arsenaal aan mogelijkheden om (dreigend) dak- en thuisloze jongeren te helpen op alle leefgebieden. Daarbij putten ze ook uit de publicatie Maatwerk Participatiewet van Divosa. Daarin staan concrete tips voor maatwerk voor uitvoerende professionals. De aanpak werkt. De jongeren ervaren meer regie en continuïteit in de dienstverlening en ook de maatschappelijke kosten dalen, blijkt uit recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam.
Vanuit de Binckhorstlaan in Den Haag helpt jongerenregisseur Sohalia Leonora (dreigend) dak- en thuisloze jongeren gericht op weg. Jongeren die bij de gemeente aankloppen voor bijvoorbeeld bijstand en bij wie de consulenten multiproblematiek zien of vermoeden, worden doorgestuurd naar een jongerenregisseur. Deze regisseurs hebben een kleinere caseload dan andere consulenten en nemen de tijd om de problemen op alle leefgebieden samen met de jongere in kaart te brengen. Ze blijven betrokken totdat de jongere zijn of haar leven echt op de rit heeft.
Ik kan jongeren nu beter helpen door mijn ’schatkist’ aan mogelijkheden
Uitgangspunt daarbij is: wat is het plan van de jongere zelf? Waar loopt de jongere tegenaan bij ketenpartners? Zijn er schulden? Gaat de jongere naar school of naar werk? ‘Meestal speelt er heel veel’, vertelt Leonora. ‘Daarom kijken jongerenregisseurs naast de huisvestingsproblemen ook naar zaken als de zorgverzekering, het sociale netwerk en psychische problemen. Of ze helpen bij praktische zaken, zoals het aanvragen van een toeslag, DigiD of inschrijving als woningzoekende. Want daar lopen jongeren vaak op vast.’
Stabiliteit staat voorop
‘De jongerenregisseurs verwijzen zo nodig direct door naar collega’s van het loket jongerenbriefadres of het Jongerenpunt070 die hen helpen bij begeleiding naar school of werk’, vertelt Nadia Hamham, beleidsadviseur Inkomen & dak- en thuislozen Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten bij de gemeente Den Haag.
‘Stabiliteit staat voorop’, vertelt Leonora. ‘Als iemand bijvoorbeeld verdrinkt in de schulden, gaan we eerst daarmee aan de slag. Het leuke aan ons team is dat we vanuit kennis van verschillende domeinen – zoals de Participatiewet, schuldhulpverlening, Wmo, ggz, en de jeugdwet – jongeren gericht kunnen helpen.’ Regelmatig gaat het om jongeren van net 18 jaar die uitstromen uit een jeugdzorginstelling met al de bijkomende problemen. Zoals geen dak boven het hoofd, geen kennis van de sociale kaart met veelal een vastgestelde psychische stoornis.
Een voorbeeld van een praktisch financieel probleem is de jongerennorm, die lager is dan de bijstandsnorm voor 21 jaar en ouder. ‘Bij het aanvragen van een bijstandsuitkering krijgen jongeren van 18 tot 20 jaar direct te maken met een lagere uitkering’, aldus Hamham. Jongerenregisseurs kunnen door het toepassen van maatwerk dergelijke financiële barrières in de Participatiewet wegnemen en de jongerennorm aanvullen vanuit het project Stabiel Inkomen. ‘Dat maakt het voor deze jongeren mogelijk om een kamer of woning te huren’, vertelt Hamham.
Nadia Hamham
Maatwerk binnen de Participatiewet
Het (tijdelijk) wegnemen van de jongerennorm is een van de voorbeelden voor maatwerk binnen de Participatiewet in de handreiking Maatwerk Participatiewet Dak- en thuisloze jongeren van Divosa. Dat de Participatiewet soms hardvochtig en contraproductief kan uitpakken, staat volop in de aandacht. Maatwerk binnen de Participatiewet is gelukkig in veel gevallen mogelijk om schrijnende situaties te voorkomen. ‘We hebben veel aan de voorbeelden voor maatwerk in de handreiking’, vertelt Hamham. ‘Onze jongerenregisseurs maken er dankbaar gebruik van.’
Divosa deed ook een suggestie voor aanpassing van de Participatiewet die is opgenomen in het coalitieakkoord. Zo wordt er gewerkt aan een wijziging van de kostendelersnorm, waardoor inwonende jongeren tot 27 jaar niet meer meetellen als kostendeler voor de uitkering van huisgenoten. Ook zijn gemeenten door de aanpassing van de wet BRP per 1 januari van dit jaar verplicht om alle dak- en thuisloze jongeren een briefadres te geven.
Continuïteit
De aanpak van de jongerenregisseurs werkt, zo blijkt uit de Evaluatie Projecten Impulsmiddelen VWS (februari 2022) van de Universiteit van Amsterdam. Het merendeel van de jongeren met een jongerenregisseur waardeert de regiefunctie en luisterend oor van hun jongerenregisseur, blijkt uit het onderzoek. 'De jongerenregisseurs bieden hen een zekere mate van continue ondersteuning', stelt het rapport. 'Tegelijk blijkt die continuïteit ook punt van aandacht, gezien jongeren niet altijd duidelijk hun hulpvraag stellen, ook niet na de eerste fase van ondersteuning.'
‘Het zijn aandachtspunten die we ter harte nemen in de verdere ontwikkeling’, aldus Hamham. Ook onder de streep levert de aanpak alleen maar baten op. De investering van een jongerenregisseur is circa €5.000 per jongere, maar levert jaarlijks minimaal € 12.654 en maximaal € 16.740 per jongere op in de vorm van minder maatschappelijke opvang of andere kosten voor zorg en ondersteuning.
Financiering
‘De aanpak wordt nu nog gefinancierd vanuit de zogeheten VWS-Impulsmiddelen', vertelt Ikiena van der Sluis, beleidsadviseur SZW bij de gemeente Den Haag. ‘De vraag is nu hoe we de bekostiging van het Actieprogramma Dak- en thuisloze jongeren, waar de jongerenregisseurs onderdeel van zijn, structureel gaan borgen in de gemeentelijke organisatie.’ (Zie kader onderaan dit artikel)
De vrijheid van handelen van jongerenregisseurs vraagt bovendien om een cultuuromslag binnen de gemeentelijke organisatie, constateert Van der Sluis. ‘In plaats van werkomschrijvingen en beleidskaders geven we de professionals meer vrijheid van handelen in de uitvoering.’ Daar zitten ook kanttekeningen aan: ‘We moeten het bieden van maatwerk wel steeds kunnen onderbouwen, zodat je geen willekeur krijgt. Daarom houden we ook continu een vinger aan de pols.’
Gebrek aan geschikte woningen
Ondanks het succes lopen de jongerenregisseurs in Den Haag tegen een aantal obstakels aan. Van der Sluis: ‘De wooncrisis, en dus het gebrek aan geschikte woningen, blijft een uitdaging. We zoeken daarbij wel naar creatieve oplossingen. Zo gaan we 16 sloopwoningen ombouwen naar huisvesting voor jongeren in een kwetsbare situatie.’
Veel dak- en thuisloze jongeren die begeleid worden door een jongerenregisseur hebben een verleden in de jeugdhulp. ‘Daar zien we nog kansen om in een eerder stadium dakloosheid te voorkomen, dus nog voordat de jongeren 18 worden’, vertelt Hamham. ‘We zijn nu bezig met een gemeentebrede aanpak op dit gebied.’
Kortom, er is nog werk aan de winkel, maar er is veel bereikt. ‘Ik kan jongeren nu beter helpen, door mijn ’schatkist’ aan mogelijkheden’, besluit Leonora. ‘Die intensieve begeleiding kost tijd, maar zorgt ook voor de meest duurzame oplossing. Dat zie ik elke dag in de praktijk.’
‘Door de hulp van de jongerenregisseurs sta ik er niet alleen voor’
Gio (22) werd eind vorig jaar door het Leger des Heils doorverwezen naar de jongerenregisseurs van het daklozenloket in Den Haag. November 2021 raakte hij dakloos nadat hij niet meer in een ggz-instelling kon verblijven na een suïcidepoging. Gio kampt daarnaast met een eetstoornis.
‘Jongerenregisseurs Joëlle en Sohaila helpen mij met alles’, vertelt hij. ‘Sohaila helpt me meer met zaken op het gebied van schulden en inkomen, terwijl Joëlle me ondersteunt bij het organiseren van zorg en behandeling, activiteiten en het inplannen van overleggen.’
Na een interventie door een crisisteam werd Gio eerst tijdelijk opgenomen in een jeugdinstelling van Parnassia. ‘De jongerenregisseurs hielpen me vervolgens aan een plek in hotel Bellavista, waar daklozen worden opgevangen. Het is fijn dat ik nu een plek heb om te wonen.’
Leven op de rit
Stap voor stap probeert Gio zijn leven op de rit te krijgen. ‘Door mijn suïcidaliteit had ik bijvoorbeeld geen oog voor mijn financiële situatie. Nu helpt Sohaila me om mijn financiën op een rij te zetten. Gelukkig heb ik geen grote schulden. Hiervoor boeide me het niet zo, maar nu denk ik meer aan de toekomst.’
Nu Gio’s situatie stabieler is, is er weer ruimte voor andere zaken. ‘In 2020 stopte ik met school door mentale problemen, nu doe ik vrijwilligerswerk bij het straatconsulaat. We komen op voor de rechten van dakloze mensen en focussen daarbij op jongeren.’ Trots: ‘En binnenkort start ik met bokslessen.’
Hele plaatje
‘Wat ik prettig vind aan de jongerenregisseurs? Sohaila en Joëlle helpen me om alles goed te structureren en kennen ‘mijn hele plaatje’. Ze zijn heel betrokken en vragen regelmatig hoe het met me gaat, ook in de avond of in de weekenden. Ook buiten werktijd zijn ze bereikbaar als het nodig is.’
‘Of dat vaak voorkomt? Dat valt wel mee, maar het is een prettig idee dat het kan. Eén keer had ik problemen met Bellavista, doordat ik wierook had gebrand op mijn kamer. Joëlle heeft toen contact opgenomen met Bellavista en samen zijn we er uit gekomen.’
Niet alleen
Vooral het gevoel dat hij er niet alleen voor staat, vindt Gio fijn. ‘Joëlle en Sohaila organiseren bijvoorbeeld multidisciplinaire overleggen met de betrokken instanties en zorginstellingen. Dat voelt voor mij toch als een twee extra personen erbij die ‘aan mijn kant’ staan. Parnassia is een grote zorginstelling. Sommige dingen zijn minder duidelijk of duren lang. Ook daarom is het fijn dat een jongerenregisseur betrokken is.’
‘Hoe ik mijn toekomst zie? Ik hoop dat ik snel aan de beurt ben voor behandeling van mijn trauma’s. Er is nog een lange weg te gaan, maar ik zie het langzaam maar zeker een stuk positiever in. Andere jongeren helpen als ervaringsdeskundige, dat zou ik in de toekomst heel graag doen.’
Sohalia Leonora en Gio
Ambitie Actieprogramma dak- en thuisloze jongeren Den Haag
Geen jongeren die noodgedwongen op straat of langer dan drie maanden in de daklozenopvang leven. Dat is de ambitie van het 'Actieprogramma dak- en thuisloze jongeren' van de gemeente Den Haag.
Naast de inzet van jongerenregisseurs zet de gemeente sinds januari 2021 nog acht interventies in om dak- en thuisloze jongeren te ondersteunen. Zo zorgt de gemeente voor makkelijk toegankelijkere informatie voor jongeren die dak- of thuisloos zijn.
Ook realiseert de gemeente 24 uursopvang en 375 woonplekken voor jongeren. Daarnaast krijgen 100 dak- en thuisloze jongeren tussen 18-21 jaar een stabiel inkomen waarmee zij zonder stress aan hun toekomst kunnen bouwen, en krijgen 80 jongeren een maatwerkbudget om hun toekomstplan te realiseren. Bovendien kent de gemeente Den Haag een briefadres toe aan álle dak- en thuisloze jongeren, dus ook aan jongeren die tijdelijk bij vrienden of familie wonen maar zich daar niet kunnen inschrijven.