Mentale gezondheid extra belangrijk voor inburgeraars

Een goede psychische gezondheid zorgt voor een vlottere inburgering. Het was de kern van de uitwisselingssessie Inburgering in uitvoering die 3 oktober 2023 plaatsvond. Elize Smal van Pharos legde uit waarom het zo belangrijk is oog te hebben voor mentale gezondheid. Kirsten Tinnemans van gemeente Den Haag en Sylvia Rook en Amber Bolier van gemeente Tholen deelden hun aanpak. ‘Onze mannelijke statushouders sturen we naar yoga. Daar leren ze hun emoties reguleren.’

'Bijna 40% van de Syrische Nederlanders voelt zich psychisch ongezond. Ter vergelijking: voor de algemene Nederlandse bevolking ligt dit percentage fors lager, op 14%. De gezondheid van Syriërs gaat achteruit, het aantal sociale contacten neemt af, de taalverwerving stokt,' somt Elize Smal op. Ze is senior adviseur bij Pharos, expertisecentrum op het gebied van gezondheidsverschillen, en haalt de resultaten van recent onderzoek van het WODC aan. 'Dit zijn zorgelijke cijfers. Daarom is het extra belangrijk om de Wet inburgering 2021 te benutten om meer te doen rond gezondheid.’

‘Het risico bestaat dat mensen die last hebben van chronische stress, ook al zijn zij ingeburgerd, in een negatieve spiraal terechtkomen. Bijvoorbeeld als zij geldzorgen hebben, brieven niet begrijpen of niet weten waar ze hulp kunnen vinden. Bij statushouders kan dit bovenop eventueel bestaande psychische klachten komen. Bijvoorbeeld omdat ze zich zorgen maken om achtergebleven familie of last hebben van de gevolgen van oorlog of geweld.' Elize gaat verder: 'Het hebben van chronische stress heeft allerlei mentale en fysieke gevolgen. Zoals een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, obesitas, diabetes, maar ook zorgt het er bijvoorbeeld voor dat mensen zich minder kunnen concentreren, of minder goed kunnen plannen voor de lange termijn. Dat heeft dus ook invloed op de inburgering.' 

Drempels

Naast de risico’s benoemt Elize ook dat er drempels zijn waardoor statushouders minder makkelijk aankloppen bij zorginstellingen, en waardoor zij soms minder goed geholpen worden. Denk aan organisaties die nog niet cultuursensitief genoeg werken. En voor menig statushouder is spreken over mentale gezondheid een taboe. Katelijne Heringa, werkzaam bij ARQ, noemt dit een heel belangrijk punt: ‘In sommige talen bestaat er zelfs geen woord voor trauma of depressie. Daar heb je geen psychologische zorg voor relatief lichte klachten, enkel psychiatrische instellingen. Het is goed dit in je achterhoofd te houden als je met statushouders over dit onderwerp praat. Benoem het bijvoorbeeld als stress, maak het vooral niet te zwaar.’ 

Sociale kaart

Hoe kan je als gemeente de psychische gezondheid van statushouders bevorderen? Volgens Elize gaat het enerzijds om voorlichting, het vergroten van gezondheidsvaardigheden en het versterken van de veerkracht van nieuwkomers. ‘Vertel wat een wijkteam doet, wat een huisarts doet. Maar minstens zo belangrijk is dat het aanbod van welzijn en zorg passend en toegankelijk is voor nieuwkomers.’ Een belangrijke tip is: ‘Breng de lokale sociale kaart in beeld en zet ze met elkaar aan tafel. Oók de organisaties die betrokken zijn bij inburgering en informele netwerken zoals kerken, moskeeën en projecten.’ Zo komen ze te weten wie wat doet bij het ondersteunen van nieuwkomers. 

Vroegsignalering

Kirsten Tinnemans vertelt over de aanpak in Den Haag, waar ze projectmanager inburgering is. ‘Wij focussen op dit moment vooral op vroegsignalering, preventie en professionals met specifieke expertise. Maar andere bouwstenen uit een studie van het Verwey-Jonker Instituut, zoals toegankelijke zorg en ondersteuning en het versterken van institutioneel niveau, vinden we even belangrijk.’

Tijdens de brede intake is mentale gezondheid al onderwerp van gesprek tussen de klantmanager en de inburgeraar. Ook in vervolggesprekken blijft dit een gespreksonderwerp. Inburgeraars krijgen de folder Omgaan met stress van Pharos. In aanloop naar het vaststellen van het PIP vult de inburgeraar een vragenlijst in over zijn of haar mentale en fysieke belastbaarheid en volgt een gesprek met een werkadviseur. Indien gewenst is een gesprek met een psycholoog mogelijk. Gedurende het inburgeringstraject is er ook contact met de taalscholen om signalen op te halen. Een van de aanwezigen, werkzaam bij een taalaanbieder, reageert bevestigend: ‘Wij zien de mensen drie keer in de week. We signaleren heel veel.’ Een gesprek over de rol van taalscholen in vroegsignalering en over wat wel en niet mag worden doorgegeven in verband met privacy is nodig, wordt gesteld. 

Ook in gemeente Tholen is vroegsignalering een thema, geven Sylvia Rook en Amber Bolier aan. Het team inburgering bestaat uit henzelf, een collega op werk en inkomen en een medewerker spreekuur (van Syrische afkomst). ‘Het is hier zo klein, we doen alles zelf. Onze statushouders komen ons overal tegen, we kennen ze dus heel goed. We nemen veel tijd om een vertrouwensband op te bouwen. Tijdens de brede intake gebruiken wij de Protect-vragen van Pharos en als het nodig is voeren we een gesprek gebaseerd op MIRROR-V van ARQ. We hebben wat extra vragen toegevoegd, zoals ‘wat verwacht u van uw huisarts?’. Met een verslag van dit gesprek kunnen ze naar hun dokter. Die kan dan uitleggen hoe huisartsenzorg in Nederland werkt. Zo doen we aan verwachtingsmanagement. Dit hebben we met alle huisartsen in Tholen overlegd. Het is hier heel laagdrempelig.’

Preventie

In Den Haag krijgen inburgeraars ook voorlichting over het zorgsysteem. Daarnaast kunnen zij meedoen met projecten gericht op mentale gezondheid, zoals Mindspring van ARQ, en gaat de gemeente aan de slag met het aanbieden van Problem Management +. Ook zal de gemeente sleutelpersonen gaan inzetten die kwetsbare inburgeraars extra kunnen ondersteunen. Deze projecten maken onderdeel uit van een pilot gefinancierd uit SROI middelen door de zorgverzekering. ‘Ook willen we onderzoeken of we inburgeraars kunnen ondersteunen met beweegprogramma’s en theatertechnieken om psychische gezondheid te bevorderen’, zegt Kirsten. ‘We willen daarbij aansluiten bij het reguliere aanbod breder in de gemeente.’ 

Iets soortgelijks doet gemeente Tholen ook. Onder begeleiding van een kunstenares maken vrouwelijke statushouders een eigen kunstwerk. ‘Wie was ik, wie ben ik, wie wil ik worden. Daar gaat het over. En onze mannelijke statushouders sturen we naar yoga. Daar moeten ze eerst om lachen, maar na de lessenreeks willen ze er allemaal mee doorgaan. Het idee erachter is dat ze leren omgaan met emoties. De mannen geven zelf aan dat het ze helpt als ze het moeilijk hebben.’ Een sportprogramma heeft de Zeeuwse gemeente ook. Sylvia: ‘Al deze kleine dingen dragen bij aan mentale gezondheid. We merken dat mensen in korte tijd weerbaarder worden en steviger in hun schoenen staan.’

Op de hoogte blijven?

Meer weten over komende uitwisselingssessies en andere ontwikkelingen rond de uitvoering van de Wet inburgering 2021? Meld je dan aan voor de Nieuwsbrief ‘Inburgering in uitvoering’.