‘We hebben dezelfde taal leren spreken’

​De eerste twee fasen van de Community of Practice Gewogen Maatwerk zijn afgerond. Maar voor Nancy Willems van de gemeente Arnhem houdt het op dat moment absoluut niet op. Haar gemeente profiteert blijvend van het bijzondere netwerk dat is opgebouwd. ‘Door hetzelfde theoretische fundament en het gedeelde gedachtegoed spreken we dezelfde taal.’

In Arnhem heten de klantmanagers van het cluster Werk en Inkomen tegenwoordig regisseur. ‘Voor die benaming hebben we gekozen’, legt adviseur ontwikkeling & professionalisering Nancy Willems uit, ‘omdat zij gedurende het hele traject op de participatierotonde het vaste aanspreekpunt zijn van de inwoner. Samen met de inwoner bepalen zij wanneer welke afslag genomen wordt.’

Het cluster Werk en Inkomen ontwikkelt sinds 2020 samen met TNO de methodiek Samen Beslissen. Daarmee slaan ze twee vliegen in één klap: het helpt bij de verdere professionalisering van de re-integratietrajecten én om de inwoner centraal te stellen.

Inclusieve innovatie

‘Het gedachtegoed van Samen Beslissen is afkomstig uit de zorg, en bijzonder hoogleraar arbeidsdeskundigheid en inclusieve innovatie Roland Blonk was betrokken bij de vertaling ervan naar het Arnhemse sociaal domein’, vertelt Willems. Blonk had zich namens TNO bovendien aangesloten bij Community of Practice (CoP) Gewogen Maatwerk, en dat maakte de Arnhemse deelname aan deze community bijna vanzelfsprekend.

Achttien keer samen

De CoP bestaat uit zes gemeenten, één gemeenschappelijke regeling, twee onderwijsinstellingen, een universiteit, beroepsvereniging SAM, een kennisinstituut en Divosa. De afgelopen drie jaar kwamen ze achttien keer samen, en elke keer bracht een van de gemeenten een casus in. Voor Arnhem was dat het verfijnen van het werken volgens het Samen Beslissen principe.

Samen Beslissen

De contacten tussen regisseur en inwoner verlopen in Arnhem via een zeven-stappenplan, vergelijkbaar met de stappenplannen in andere gemeenten, dus met onderdelen als voorbereiden, drijfveren achterhalen en bepalen welke interventie daar bij past.

‘Het bijzondere aan Samen Beslissen’, zegt Willems, ‘is dat je de inwoner vooraf expliciet laat weten dat hij of zij meebeslist. Vervolgens bied je keuzemogelijkheden aan om het beoogde doel te bereiken. Samen beslis je welke interventie het meest passend is en ingezet gaat worden.’

Inhoudelijke verrijking

Dankzij de deelname aan de CoP is nu ook het voorste deel van het stappenplan inhoudelijk echt verrijkt, stelt Willems. ‘Het mooie van het uitwisselen in de CoP is dat we goed werkende interventies van elkaar over kunnen nemen. Dankzij de CoP weet ik bijvoorbeeld dat ze in Den Haag met een interessante kandidaat ontwikkelingsmethodiek werken, waarbij TNO ook betrokken was. Zij maken een goede inventarisatie van de inwoner, weten heel goed welke input ze nodig hebben. Daar hebben wij ons voordeel mee gedaan bij de ontwikkeling van Samen Beslissen.’

Grootste winstpost

Hoewel Willems deze inhoudelijke kennisuitwisseling zeker waardevol vindt, is het voor haar niet de grootste winstpost. De blijvende opbrengsten liggen wat haar betreft vooral in de contacten. ‘Deelname aan deze CoP heeft mijn netwerk uitgebreid. Het bijzondere is dat het niet zo maar een netwerk is: we hebben allemaal hetzelfde vertrekpunt, namelijk het integratieve gedragsmodel van Blonk.’

Willen en kunnen

Het gedragsmodel laat zien hoe gedrag afhangt van willen en kunnen. Iets wíllen hangt volgens Blonk samen met het gelaagde begrip motivatie, dat wordt bepaald door drie elementen: houding, het geloof in eigen kunnen en sociale druk. Iets kúnnen heeft te maken met vaardigheden, met zelfregulering, met praktische belemmeringen en met de context.

Gedeelde theoretische basis

Op al deze afzonderlijke elementen van willen en kunnen kun je als professional met afgewogen interventies aangrijpen, dat laat het model ook zien. ‘We spreken allemaal diezelfde taal’, vertelt  Willems.

De meerwaarde van de gedeelde theoretische basis zit hem ook in het begrip van de mechanismes. ‘Iemand kan bijvoorbeeld heel gemotiveerd zijn, maar als deze persoon geen vaardigheden of device heeft om passende vacatures te vinden en daarop te reageren, dan levert het niks op.’

Niks hoeven uitleggen

Een van de uitgangspunten van het gedachtegoed van Blonk is om de inwoner vanuit vertrouwen en gelijkwaardigheid te benaderen. ‘In Arnhem wilden we opnieuw contact leggen met inwoners waarmee al lang geen contact was geweest. Dat mag niet zomaar een afvinklijstje worden. Dat hoef ik de leden van de Community dus niet uit te leggen. We willen allemaal de inwoner echt verder helpen.’

Gewaardeerde ingangen

‘Dus legde ik de andere leden van de Community graag de vraag voor hoe zij het herstellen van het contact zouden aanpakken. Hoe voorkom je dat inwoners schrikken? Hoe zorg je dat de inwoner direct weet: dit is geen controle, hier kan ik zelf iets aan hebben?’

De goede contacten kan Willems bovendien niet alleen voor eigen werk inzetten, maar ook voor dat van haar Arnhemse collega’s. Zo heeft een collega contact gelegd met Den Haag en hebben ze in Arnhem nu hun aanpak om inwoners zelf een afspraak te laten maken overgenomen. ‘We zijn zeer gewaardeerde ingangen voor elkaar.’

Kletspot

Om het werken vanuit vertrouwen en gelijkwaardigheid levend te houden, werken ze in Arnhem met de zogeheten kletspot. ‘We hebben een fysieke en een digitale variant. Elke maand krijgen de managers een nieuw setje met stellingen en vragen als: “Wat doe je als een inwoner in een gesprek alleen maar de focus heeft op een uitkering?”

Vervolgens is er een online medewerkersbijeenkomst waarin de manager vertelt wat dat aan reacties heeft opgeleverd. Zo houden we het op de agenda en pareren we de waan van de dag.’

Vertrouwelijkheid blijft intact

Het gedeelde gedachtegoed en de informele, laagdrempelige setting van de bijeenkomsten van de Community zorgden voor een bepaalde vertrouwelijkheid die maakte dat de leden tijdens de bijeenkomsten vrijuit konden praten over ingewikkelde zaken.

Die vertrouwensbasis blijft intact als de Community ophoudt te bestaan, daarvan is Willems overtuigd. ‘Hier in Arnhem heb ik de opdracht gekregen aan de slag te gaan met methodisch werken bij nieuwkomers. Een mooie, nieuwe opdracht. Mocht ik behoefte krijgen om eens wat ideeën voor te leggen, dan weet ik de leden straks echt nog wel te vinden.’