BDO: financiële positie gemeenten verbeterd, maar onzekerheid blijft

Onlangs bracht accountantskantoor BDO voor de vijfde keer de Benchmark Nederlandse Gemeenten uit. BDO inventariseerde de financiële positie van gemeenten in 2021. Conclusie: het gaat weliswaar beter met de gemeentelijke financiën dankzij tijdelijke extra middelen die het kabinet ter beschikking stelde, maar onzekerheden blijven. Alle gemeenten samen hielden in 2021 1,8 miljard euro over. 

In 2021 sloten acht op de tien gemeenten af met positief resultaat. Ondanks alle extra middelen en het niet kunnen uitgeven van geld, kwam dus nog steeds één op de vijf gemeenten geld tekort. De tekortgemeenten zijn vooral te vinden rondom Rotterdam, in het Zuid-Limburgse Heuvelland, Gooi-Zuid/Ronde Venen/De Bilt, Oost-Achterhoek en in West-Friesland. 

Maatschappelijke opgaven vragen om helder meerjarenperspectief

In 2021 bleef er dan wel meer geld over, vaak kon het geld niet uitgegeven worden omdat het extra geld pas aan het einde van 2021 beschikbaar kwam. Ook de coronacrisis, tekorten bij leveranciers en tekorten op de arbeidsmarkt zorgden ervoor dat werk bleef liggen bij gemeenten. 

Hoewel voldoende geld voor veel gemeenten dus een minder groot probleem was in 2021, betekent dat niet dat er geen uitdagingen zijn. De situatie wordt voor gemeenten eigenlijk steeds complexer. Grote maatschappelijke opgaven als opvang van vluchtelingen, woningnood, klimaatverandering en energietransitie vragen om betere en intensievere samenwerking tussen Rijk, gemeenten en andere partijen, zoals bijvoorbeeld netbeheerders. Hiervoor is een helder langetermijnperspectief vanuit het Rijk op de bekostiging van die opgaven nodig. Die ontbreekt nu, en veel gemeenten verwachten vanaf 2026 een tekort in hun meerjarenbegroting.

Serieuze uitdagingen

BDO ziet voor gemeenten een aantal serieuze uitdagingen. Er is en blijft sprake van een krappe arbeidsmarkt, waardoor gemeenten dreigen hun taken niet langer naar behoren uit te kunnen voeren. En dat terwijl de opgaven in het sociaal domein en de energietransitie nog eens een extra beroep op de gemeenten gaan doen.

Bovendien dreigt het ‘financiële ravijn’ na 2026, omdat de extra financiële middelen vanuit het Rijk niet structureel zijn. Ook constateert BDO dat het voor gemeenten moeilijker wordt een realistische begroting op te stellen, omdat het Rijk onvoorspelbaar is als het gaat om wanneer welke bedragen ter beschikking worden gesteld.